Ngày 2/8, trong bài phát biểu khai mạc Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 51 (AMM 51), Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long đã kêu gọi các nước thành viên ASEAN gửi một tín hiệu rõ ràng về cam kết tự do hóa thương mại và hội nhập kinh tế.

Theo phóng viên TTXVN tại Singapore, ông Lý Hiển Long bày tỏ hy vọng các nước sẽ hoàn tất Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) vào cuối năm nay, trong bối cảnh Mỹ tiếp tục theo đuổi chủ nghĩa đơn phương và bảo hộ thương mại.

Thừa nhận các cuộc đàm phán sẽ không dễ dàng, song nhà lãnh đạo Singapore cho rằng ASEAN cần tiếp tục hỗ trợ phát triển thương mại đa phương dựa trên quy tắc và làm việc với các đối tác cùng chí hướng với mục tiêu tăng cường hợp tác.

Thủ tướng Thủ tướng Lý Hiển Long nhấn mạnh ASEAN phải nắm bắt cơ hội của đổi mới và xây dựng kết nối kỹ thuật số để chuẩn bị cho người dân trong tương lai, đồng thời nêu bật tầm quan trọng của các biện pháp bảo đảm an ninh mạng, lấy ví dụ điển hình là cuộc tấn công mạng Singhealth vừa diễn ra tại Singapore vào tháng trước.

Ông cho biết trên cơ sở đó, Singapore sẽ nâng cấp Trung tâm Hợp tác ASEAN tại Việt Nam, Campuchia và Lào nhằm chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi từ các đối tác.

RCEP, một sáng kiến thương mại tự do có sự tham gia của 16 quốc gia (gồm 10 nước ASEAN và các đối tác Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand) đã sẵn sàng để trở thành thỏa thuận thương mại tự do có quy mô lớn nhất trên thế giới, với gần một nửa dân số toàn cầu.

Trong khoảng thời gian 5 năm đàm phán kể từ năm 2013, dù các bên đã có những nỗ lực rất lớn song do RCEP là một hiệp định có nội dung quá rộng, trình độ phát triển của các nền kinh tế tham gia đàm phán rất khác nhau vì vậy yêu cầu về lợi ích cần đảm bảo cũng rất khác nhau, nên hiện vẫn còn những khác biệt.

Đến thời điểm hiện tại các bên mới chỉ nhất trí được 2 trong tổng số 18 lĩnh vực đàm phán.

Hợp tác kinh tế ASEAN đã đi một chặng đường dài từ Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA) của thập niên 1990 đến Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) 2025 gần đây, phát triển từ một sáng kiến ​​tự do hoá thương mại trở thành một hình thức hợp tác toàn diện hơn.
Kế hoạch xây dựng AEC ra đời năm 2003 phù hợp với lợi ích quốc gia của 10 quốc gia Đông Nam Á nhằm duy trì tính cạnh tranh trong một thế giới ngày càng toàn cầu hoá.

Mục tiêu chính của AEC là mang lại sự gắn kết kinh tế trong các lĩnh vực quan tâm chung và thiết lập một thị trường thống nhất theo thời gian. Điều này sẽ tạo ra một khối kinh tế có quy mô lớn, thu hút được đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) nhiều hơn và hỗ trợ các hoạt động sản xuất với chi phí thấp hơn.

AEC cũng kết nối ASEAN với các thị trường lớn hơn trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, việc Trung Quốc gia nhập WTO và sự nổi lên của Ấn Độ như một nền kinh tế chiếm ưu thế về dịch vụ đã thuyết phục các nước thành viên rằng tương lai kinh tế của khối nằm ngoài biên giới quốc gia hoặc khu vực của họ.

Hơn nữa, khi các chuỗi cung ứng sản xuất hoạt động trong khu vực châu Á rộng lớn hơn thì việc mở rộng AEC thành các FTA ASEAN + 1 là điều cần thiết.

Hiện nay, hợp tác kinh tế ASEAN đang phát triển tốt. AEC đã được thành lập vào cuối năm 2015. Một số cam kết đã được thực thi, nhiều cam kết khác đang trong tiến trình xây dựng. Kế hoạch chi tiết phát triển AEC tầm nhìn đến năm 2025 đã được xây dựng.

Một cơ sở hạ tầng kết nối tốt đã được xác định là yếu tố quyết định chính của quá trình hội nhập kinh tế, thu hút FDI và phân phối lợi ích đồng đều hơn giữa người dân và doanh nghiệp nhỏ. Tuy nhiên, có rất nhiều thách thức.

Thách thức

Hoạt động bảo hộ thương mại đang gia tăng kể từ cuộc khủng hoảng năm 2008. Số lượng các biện pháp chống bán phá giá trong nền kinh tế G20 đã tăng lên 360 vào năm 2017, gấp đôi mức 2011.

Chính sách ‘nước Mỹ trên hết’ của Chính quyền Tổng thống Trump đã tạo ra sự mơ hồ trong các hoạt động kinh tế.

Những rủi ro do cuộc chiến thương mại đang nhen nhóm giữa Mỹ và một số nước - Trung Quốc, Ấn Độ, Nga, Mexico, Canada, Liên minh châu Âu ngày càng lớn dần. Những điều này sẽ có ý nghĩa lâu dài đối với việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng sản xuất và sự tin tưởng đối với khuôn khổ thương mại đa phương của WTO.

Đồng thời, nền kinh tế thế giới đang chứng kiến ​​quá trình Brexit, một kết quả của cuộc trưng cầu dân ý về việc Anh quyết định rời Liên minh châu Âu.
Các chính sách dân túy ngày càng gia tăng do sự bất mãn đối với quá trình toàn cầu hóa, đặc biệt là thương mại và nhập cư, bất bình đẳng thu nhập và mất an ninh kinh tế.

Các nước ASEAN không tách biệt với những diễn tiến bất lợi toàn cầu này. Hiện nay, nhiều chuyên gia lo ngại về cách thức AEC 2015 đã mang lại lợi ích cho các thành viên ASEAN, các doanh nghiệp và người dân.
Nhận thức thấp về AEC thường dẫn đến các cuộc tranh luận về lợi ích không đồng đều của hội nhập kinh tế và xung đột lợi ích giữa 'người chiến thắng' và 'kẻ thua cuộc'.

Điều này làm hạn chế khả năng các Chính phủ ban hành được các chính sách táo bạo và buộc họ phải thực hiện các chính sách dân túy để nâng cao triển vọng chính trị tương lai của mình.

Hệ quả là, tốc độ hội nhập kinh tế ASEAN có thể bị chậm lại. Việc thực hiện các chính sách dân túy có thể không đồng đều và giảm sự chú ý đến các biện pháp thương mại và đầu tư toàn diện và tập trung hơn.

Tuy nhiên, thương mại sẽ vẫn là hoạt động cốt lõi của AEC. Mặc dù thuế quan đã gần như bị xóa bỏ đối với dòng chảy hàng hóa trong khu vực nhưng các sáng kiến ​​tạo thuận lợi thương mại, chẳng hạn như Cơ chế một cửa ASEAN và Chương trình tự chứng nhận, cũng có tầm quan trọng đáng kể.

Thương mại kỹ thuật số

Việc sử dụng thương mại điện tử trong các hoạt động kinh doanh sẽ nổi lên như một chương trình hợp tác quan trọng. Việc soạn thảo văn bản khung về thương mại điện tử đã được tiến hành và có khả năng bao gồm các quy định về hải quan, hậu cần, bảo mật trực tuyến, luồng dữ liệu và các giải pháp thanh toán.

Hợp tác các ngành dịch vụ sẽ tiếp tục thu hút các nước. Trước đó vào năm 2018, các thành viên ASEAN đã thông qua một tuyên bố chung về Du lịch ASEAN để có người dân trong khối có thể du lịch tới 25.000 hòn đảo và nhiều điểm hấp dẫn trong khu vực.

Nâng cao hiệu quả của các dịch vụ logistics là điều rất quan trọng cho sự phát triển của ngành thương mại điện tử trong khu vực.

ASEAN hiện đang gắng xây dựng hiệp định thương mại dịch vụ ASEAN nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh tổng thể của ngành.
Cuối cùng, ASEAN sẽ tiếp tục thu hút các đối tác bên ngoài thông qua cơ chế FTA+. Khối này cũng sẽ cố gắng kết thúc đàm phán và đưa vào thực thi hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) nhằm giúp các doanh nghiệp hoạt động lâu dài trong khu vực và tạo niềm tin vào chủ nghĩa đa phương trong tương lai.

Điều đó cho thấy, khi các nước ASEAN tin vào hệ thống thương mại dựa trên quy tắc thúc đẩy sự thịnh vượng kinh tế của mình thì AEC sẽ tiếp tục có vai trò tăng cường kết nối khu vực.

AEC sẽ vẫn là phương tiện chính để củng cố chuỗi cung ứng khu vực và đảm bảo triển vọng tăng trưởng của các nước. Trong khi có thể có những giai đoạn rất bấp bênh trong nền kinh tế toàn cầu, ASEAN hội nhập hơn là không thể tránh khỏi để giải quyết các lỗ hổng đi vào tương lai.

Asean đã trải qua một vòng quay đầy ấn tượng trong năm thập kỷ qua.
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (Asean) có đủ sức mạnh để phát triển mạnh trong bối cảnh các chuyển đổi khu vực và toàn cầu đang diễn ra ngày hôm nay? Trong khi nền kinh tế toàn cầu tiếp tục mở rộng dựa trên nền tảng lớn mới, các lực lượng kinh tế, địa chính trị và công nghệ mới có thể đe dọa lợi ích của Asean trong những năm gần đây. Để tồn tại, các thành viên ASEAN phải đưa ra những quyết định quan trọng về vai trò của Cộng đồng trong các vấn đề khu vực. Với những lựa chọn đúng đắn, khu vực có thể chuyển đổi sự gián đoạn thành cơ hội cho một tương lai vững vàng.

Asean đã trải qua một vòng quay đầy ấn tượng trong năm thập kỷ qua. Một khu vực hỗn loạn, bất hòa và kém phát triển trong những năm 1960 ngày hôm nay trở thành một trong những nơi tương đối hòa bình và thành công về kinh tế. Phần lớn tín dụng thuộc về các nỗ lực xây dựng cộng đồng của các quốc gia dưới sự kiểm soát của ASEAN. Nhưng khu vực này cũng được hưởng lợi mạnh mẽ từ các kiến ​​trúc và tổ chức toàn cầu được thiết lập sau Thế chiến II, thúc đẩy dòng chảy đầu tư trong nước và dòng chảy xuất khẩu ra nước ngoài.

Ngày nay, bối cảnh toàn cầu này đang có những biến đổi sâu sắc. Những lợi ích của thương mại tự do và cởi mở đang được đặt dấu hỏi, các tổ chức quốc tế đang bị thách thức, quyền lực địa chính trị mới đang gia tăng và - bất chấp những thăng trầm – sức mạnh nền kinh tế toàn cầu tiếp tục nghiêng về phía các thị trường mới nổi. Tất cả điều này tạo ra một cơ hội cho việc xây dựng tầm nhìn mới và đầy tính cạnh tranh về cách thế giới được tổ chức và vận hành.

Cùng với sự bất ổn địa chính trị gia tăng, các nước Asean phải thích ứng với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Sự phát triển theo cấp số nhân của các công nghệ như trí tuệ nhân tạo, robot tiên tiến, y học chính xác và các phương tiện tự động khác đang biến đổi nền kinh tế, doanh nghiệp và xã hội.

Các thành viên ASEAN sẽ cảm nhận được ảnh hưởng của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư một cách sâu sắc. Hãy xem xét viễn cảnh tương lai về việc làm. Dân số trong độ tuổi lao động của khối đang gia tăng 11.000 người mỗi ngày và sẽ tiếp tục tăng trưởng với tốc độ này trong 15 năm tới. Việc mở rộng nhân khẩu học này đang xảy ra cùng với nhiều công việc hiện tại sẽ được thay thế bằng tự động hóa thông minh và AI. Hệ thống thuế dựa vào thu nhập của người lao động sẽ chịu áp lực.

Ngân sách quốc gia sẽ bị kéo căng đúng vào thời điểm khi các thành viên ASEAN phải tăng cường đầu tư vào việc tái định cư lực lượng lao động và phát triển cơ sở hạ tầng cho thời đại mới này.

Chúng ta hãy cùng xem xét tương lai của sản xuất. Các công nghệ như in 3D và robot công nghiệp giá rẻ đang cho phép sản phẩm được sản xuất theo các quy mô nhỏ, được tùy chỉnh cao hơn là các lô hàng đồng bộ lớn. Đối với ASEAN, sự chuyển dịch từ chuỗi cung ứng toàn cầu tập trung sang các hệ thống sản xuất được địa phương hóa có thể có tác động nghiêm trọng đến doanh thu xuất khẩu và đầu tư đang cần được thúc đẩy.

Đối mặt với những thay đổi gây bất ổn, ASEAN phải tăng cường Cộng đồng của mình. Về mặt kinh tế, khả năng phục hồi của khu vực có thể được củng cố bằng cách xây dựng một thị trường thống nhất: ASEAN có 630 triệu người với mức chi tiêu tăng nhanh chóng. Việc thực hiện đầy đủ Cộng đồng Kinh tế ASEAN mang ý nghĩa chìa khóa quyết định. Với một thị trường khu vực mạnh mẽ, ASEAN có thể dựa vào nội lực kinh tế của chính mình, thay vì dựa vào nhu cầu từ các thị trường bên ngoài, được cách ly tốt hơn chống lại những cú sốc tiềm năng.

Việc tạo ra một thị trường dịch vụ thống nhất sẽ rất quan trọng. Các nước thành viên ASEAN phải đáp ứng cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, giải quyết các vấn đề như hài hòa các quy tắc điều chỉnh việc sử dụng dữ liệu. Tăng cường cộng đồng an ninh chính trị cũng không kém phần quan trọng. Với kiến ​​trúc quản trị toàn cầu đang bị thách thức, các thành viên ASEAN phải tích cực nói lên nhu cầu của mình nếu muốn cộng đồng thế giới ủng hộ các lợi ích của mình. Nếu tính riêng lẻ, tiếng nói của. Tuy nhiên, nếu tính chung, các nước Đông Nam Á chiếm gần 1/10 dân số thế giới và gần 5% GDP toàn cầu.

Trong lịch sử, ASEAN đã đóng một vai trò then chốt trong việc tạo điều kiện hình thành các mối quan hệ khu vực, dẫn đến khái niệm "Trung tâm Asean" ở châu Á. Năm 1993, khối thành lập Diễn đàn khu vực ASEAN - hiện có 27 thành viên - để thúc đẩy đối thoại về các vấn đề chính trị và an ninh và năm 2005, lần đầu tiên tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Đông Á, hiện nay có 18 quốc gia thành viên.

Tuy nhiên, ngày nay, bối cảnh địa chính trị đang thay đổi nhanh chóng. Khi các cường quốc khác nổi lên, ASEAN có nguy cơ khó hiện thực hóa các cam kết tập thể của mình đối với tầm nhìn chung cho khu vực và quan điểm chung về các vấn đề địa chính trị. Nhiều nhà quan sát tin rằng các nước khác đang phá hoại sự thống nhất của ASEAN bằng cách làm các quốc gia riêng lẻ bị phụ thuộc vào nguồn đầu tư, thương mại và hỗ trợ của mình.

Khái niệm phương cách Asean, được đặc trưng bởi việc ra quyết định dựa trên sự đồng thuận và không can thiệp, đã phục vụ Asean tốt và khối sẽ khó có thể loại bỏ phương cách này. Tuy vậy, việc đánh giá lại là cần thiết nếu ASEAN muốn có một tiếng nói mạnh mẽ về các vấn đề khu vực. Diễn đàn Kinh tế Thế giới về ASEAN sẽ được tổ chức tại Hà Nội, Việt Nam, vào ngày 11-13/9 tới đây tạo cơ hội cho việc đánh giá lại này.

Trong một thế giới ngày càng biến động, nhu cầu của của các quốc gia ASEAN về tăng cường sức mạnh Cộng đồng và đẩy mạnh cam kết về hội nhập và hợp tác mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Nhân kỷ niệm 51 năm ngày thành lập ASEAN (8/8), tờ New Straits Times đăng tải bài viết với tựa đề “ASEAN chuẩn bị cho giai đoạn tiếp theo” của tác giả Ahmad Rozian Abd Ghani, Tổng giám đốc Ban thư ký ASEAN-Malaysia, Bộ ngoại giao Malaysia.

Bài viết nêu rõ Tuyên bố ASEAN được ký kết ngày 8/8/1967 bởi 5 quốc gia sáng lập gồm Malaysia, Indonesia, Philippine, Singapore và Thái Lan, theo đó ASEAN được thành lập với mục đích chính là đảm bảo hòa bình, an ninh, ổn định và thịnh vượng cho khu vực Đông Nam Á.

Cho đến nay, ASEAN đã tiến một bước dài. Việc thành lập Cộng đồng ASEAN trong thời gian Malaysia làm Chủ tịch khối năm 2015 đánh dấu một bước khởi đầu cho một kỷ nguyên mới của ASEAN. Cộng đồng ASEAN sẽ mang lại những thay đổi có ý nghĩa và tích cực cho cuộc sống của người dân khu vực, dựa trên sự ổn định về chính trị, phát triển kinh tế công bằng và trách nhiệm xã hội.

Về mặt kinh tế, ASEAN đã đạt được những thành quả to lớn. ASEAN có thị trường trị giá 2.600 tỷ USD với tổng dân số hơn 635 triệu người. ASEAN được dự báo sẽ trở thành nền kinh tế lớn thứ 4 thế giới vào năm 2050. ASEAN cũng được nhìn nhận là xung lực thúc đẩy cấu trúc hợp tác khu vực.

Với tầm quan trọng về chính trị, trong suốt 5 thập kỷ qua, ASEAN đã tập hợp được các đối tác ngoài khu vực cùng thương lượng, đối thoại và can dự với các quốc gia ASEAN trong các vấn đề có chung lợi ích, thông qua các tiến trình do ASEAN lãnh đạo, bao gồm ASEAN+3, Cấp cao Đông Á, Diễn đàn khu vực ASEAN, Khu vực Đông Nam Á phi hạt nhân và Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác tại Đông Nam Á. 
ASEAN cũng tạo diễn đàn cho các nước như Triều Tiên hay Hàn Quốc ngồi lại cùng nhau với sự tham dự của các bên tham gia khác, trong đó có những cường quốc, nhằm thảo luận những vấn đề cùng quan tâm về chính trị và an ninh.

Năm 2015, ASEAN thông qua Tầm nhìn ASEAN 2025. Đây là một lộ trình thể hiện rõ những mục tiêu của khối, vạch ra con đường phát triển cho ASEAN trong vòng 10 năm tiếp theo.

Chương trình này đã chỉ ra chi tiết các mục tiêu và tham vọng của ASEAN với tư cách là một kết cấu khu vực để khối bước vào giai đoạn tiếp theo, nỗ lực củng cố, hợp nhất và gắn kết mạnh mẽ hơn. ASEAN 2025 cũng là một công cụ giúp khu vực phát triển tốt đẹp hơn về mặt chính trị, kinh tế và xã hội. Đây là một sự đầu tư lâu dài cho tương lai mà khối không được từ bỏ, vì lợi ích của các thế hệ tiếp theo.
Theo bài viết, một trong những đặc điểm chính của Tầm nhìn ASEAN 2025 là sự tập trung vào một ASEAN với trọng tâm là người dân.
Điều này có nghĩa là ASEAN sẽ trở thành một phương tiện mạnh mẽ hơn để hiện thực hóa những ước muốn của người dân khu vực, như quản trị tốt, minh bạch, tiêu chuẩn sống cao hơn, phát triển bền vững, trao quyền cho phụ nữ và tạo cơ hội tốt hơn cho tất cả.

Bài viết khẳng định, chia sẻ những mong muốn về hòa bình, an ninh, ổn định và thịnh vượng, Malaysia sẽ tiếp tục đặt ASEAN vào trọng tâm trong chính sách ngoại giao của mình.

Theo đó, Malaysia sẽ tập trung vào những vấn đề then chốt trong phạm vi ASEAN, vì mục tiêu đảm bảo một khu vực hòa bình và an toàn. Malaysia sẽ ủng hộ tăng cường quản trị tốt tại ASEAN, giải quyết các quan tâm về nhân quyền, khuyến khích hợp tác, phát triển bền vững và tăng cường các nỗ lực chống khủng bố và bạo lực cực đoan.

Với sự ủng hộ và cam kết của tất cả các quốc gia ASEAN thành viên, Malaysia tin tưởng rằng ASEAN sẽ lớn mạnh, vượt qua những thách thức có thể xuất hiện trong một thế giới đa cực và đạt được những gì các quốc gia sáng lập khối hằng mong muốn cho khu vực, đó là hòa bình, an ninh, ổn định và thịnh vượng cho tất cả.
 

Nguồn: Vitic/Asem/WTO/Bloomberg…