Dù nằm ở khu vực biển Đông quan trọng hàng đầu thế giới, chiếm tới 45% tổng giá trị giao thương toàn cầu, nhưng mức độ phát triển cơ sở hạ tầng cảng biển của các quốc gia Đông Nam Á lại thấp hơn nhiều so với mức trung bình của thế giới.

Theo khảo sát cảng biển của nhóm tư vấn Citi Research tại 144 quốc gia, thì chỉ có Singapore và Malaysia là nằm trong tốp 50 thế giới, còn Campuchia, Philippines, Myanmar đều lần lượt nằm ở hạng 97, 101 và 125. Chỉ có cảng Singapore và cảng Port Klang (ở Malaysia, do Trung Quốc đầu tư) là tấp nập và hiện đại nhất, các cảng cửa ngõ còn lại đều không có khả năng xử lý hàng hóa một cách đồng đều.
Kỳ vọng mang tên... Trung Quốc của ASEAN

Hệ thống cảng biển ASEAN (APN) bao gồm 47 cảng chỉ định tại chín quốc gia ASEAN (trừ Lào) được kỳ vọng hình thành xương sống cho hệ thống cảng biển xuyên ASEAN. Việc phát triển hệ thống này là vô cùng quan trọng đối với giao thương và vận tải biển.

Tuy vậy, ASEAN lại chưa thể thúc đẩy nhanh các dự án cơ sở hạ tầng giao thông của Kế hoạch tổng thể về kết nối ASEAN 2025 (MPAC 2025). Lý do chính được đưa ra là vốn. Trong cuộc gặp tháng 11-2016, ASEAN ước tính khu vực này cần tới 110 tỉ đô la Mỹ đầu tư mỗi năm để nối liền khoảng cách kết nối giao thông giữa các nền kinh tế phát triển và đang phát triển tại khu vực. Con số này gần gấp đôi con số do Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đưa ra vào năm 2015, ước tính 60 tỉ đô la Mỹ mỗi năm.

Từng nước ASEAN sẽ cảm nhận sự hối thúc trong việc kết nối với Trung Quốc trong năm 2017. Một số nước sẽ xem đó là cơ hội kinh tế, nhưng một số nước sẽ xem đó là thách thức chính trị - an ninh, cả với từng quốc gia riêng lẽ, lẫn với ASEAN với tư cách toàn khối.

Bên cạnh đó, theo ADB, ASEAN kỳ vọng 30-40% vốn đầu tư cơ sở hạ tầng khu vực sẽ đến từ khu vực công, 10-12% đến từ các ngân hàng và khoảng một nửa còn lại đến từ tư nhân. Tuy nhiên, bản thân ASEAN cũng thừa nhận trong MPAC 2025 rằng khả năng hoàn vốn đầu tư của các dự án cơ sở hạ tầng tại ASEAN không đủ hấp dẫn để thu hút đầu tư tư nhân.

Trong khi đó, các thể chế tài chính hiện tại cũng không đủ khả năng để đáp ứng nhu cầu kể trên. Cụ thể là Quỹ Cơ sở hạ tầng ASEAN (AFI) chỉ có 485,3 triệu đô la Mỹ, Quỹ Ủy thác ASEAN+3 do ADB quản lý chỉ có 700 triệu đô la Mỹ. Bản thân ADB cũng chỉ có 75 tỉ đô la Mỹ cho toàn châu Á, còn Ngân hàng Thế giới (WB) là 150 tỉ đô la Mỹ cho toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, nhiều ý kiến cho rằng sáng kiến Một vành đai một con đường (OBOR) của Trung Quốc với các thể chế tài chính đi kèm như Ngân hàng Đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB) và Quỹ Con đường tơ lụa (SRF) là niềm hy vọng mới. Trong cuộc họp Thượng đỉnh ASEAN - Trung Quốc lần thứ 17 năm 2014, ASEAN cũng “đánh giá cao sự hỗ trợ của Trung Quốc với việc thực hiện MPAC”, đồng thời “kỳ vọng AIIB sẽ cung cấp hỗ trợ tài chính cho các dự án cơ sở hạ tầng khu vực, đặc biệt nhấn mạnh tới việc hỗ trợ thực hiện MPAC”.
Tính toán khác của Trung Quốc

Kỳ vọng về những khoản đầu tư của Trung Quốc vào hệ thống cảng biển ASEAN có thể có cơ sở về kinh tế, nhưng đang thiếu vắng các lập luận ủng hộ về chiến lược. Lý do chính là những tính toán khác của Trung Quốc trong việc kết nối cơ sở hạ tầng.

Thống kê của nhóm nghiên cứu chúng tôi tại Trung tâm Nghiên cứu quốc tế, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TPHCM chỉ ra hai nguyên tắc tương đối nhất quán của chính sách cơ sở hạ tầng của Trung Quốc.

Thứ nhất là tạo ra một kết nối mang tính tổng hợp giữa các loại cơ sở hạ tầng với nhau, bao gồm cả đường bộ, đường sắt, cảng biển, đường thủy lẫn các khu sản suất, vùng hậu cần và khu tập trung hàng hóa của doanh nghiệp Trung Quốc trong khu vực. Những mô hình tương tự đã được thực hiện tại châu Phi và gần đây nhất là dự án “Tuyến đường sắt ven biển phía Đông” phía Tây của bán đảo Malaysia.

Nguyên tắc thứ hai là tạo ra những phiên bản song song để tránh trục đường đi qua eo Malacca. Hiện nay Trung Quốc có tới 29/39 tuyến đường hàng hải, khoảng 60% lượng hàng hóa xuất nhập khẩu và 80% lượng dầu mỏ nhập khẩu đi qua eo biển này. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc trong nhiều nhiệm kỳ đã nói về thế “lưỡng nan” về an ninh - chiến lược của Trung Quốc tại Malacca như một nút thắt yết hầu mà không dễ có giải pháp vẹn toàn.

Dưới góc nhìn này, Trung Quốc sẽ không muốn cả con đường trên bộ hay trên biển do mình xây dựng đều dẫn tới các cảng quanh biển Đông và phải đi qua eo Malacca như hiện tại. Thay vào đó, Trung Quốc đang nỗ lực xây dựng các tuyến đường thay thế thông qua các liên kết với khu vực Nam Á - Ấn Độ Dương.

Từ năm 2010, song song với việc thúc đẩy hai tuyến đường sắt tại Thái Lan và Lào (mà đến cuối năm 2015 mới bắt đầu triển khai) thì Trung Quốc cũng có ý định xây dựng tuyến đường sắt kết nối nước này với Ấn Độ Dương thông qua Myanmar. Tuyến đường sắt dự kiến là Kyaukpyu - Côn Minh trị giá 20 tỉ đô la Mỹ để vận chuyển dầu khí và hàng hóa từ cảng Kyaukpyu tới Côn Minh và ngược lại.

Nếu tuyến đường sắt này hoàn thành, cùng với hành lang kinh tế Bangladesh - Trung Quốc - Ấn Độ - Myanmar (BCIM) và hành lang kinh tế Trung Quốc - Pakistan (CPEC), Trung Quốc sẽ có tới ba con đường thay thế cho đường qua eo Malacca. Ba tuyến đường này không chỉ ngắn hơn mà còn an toàn hơn đối với Trung Quốc.

Như vậy, dù có mục đích tương đồng với các tuyên bố của Trung Quốc về OBOR, nhưng các hệ thống cơ sở hạ tầng của ASEAN - từ góc nhìn của Bắc Kinh- không có sự tương quan chiến lược. Bằng các cách thức khác nhau, từng nước ASEAN sẽ cảm nhận sự hối thúc trong việc kết nối với Trung Quốc trong năm 2017.

Một số nước sẽ xem đó là cơ hội kinh tế, nhưng một số nước sẽ xem đó là thách thức chính trị - an ninh, cả với từng quốc gia riêng lẽ, lẫn với ASEAN với tư cách toàn khối.

 

Nhóm chuyên trách Asean bàn về các biện pháp ưu tiên hướng tới AEC 2025
Cuộc họp lần thứ 31 của Nhóm chuyên trách về Hội nhập kinh tế ASEAN (HLTF-EI) vừa được tổ chức để thảo luận và giới thiệu các cơ chế hỗ trợ nhằm tăng cường thực hiện Kế hoạch Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) 2025 về gắn kết và hội nhập.

"Nhóm chuyên trách cấp cao của ASEAN được coi là một nhóm có tầm nhìn xa, tập trung vào đánh giá tiến trình hội nhập kinh tế khu vực và đề xuất các biện pháp sẽ được trình lên các Bộ trưởng. Các Bộ trưởng sẽ thảo luận về các biện pháp này tại Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế ASEAN vào tháng 3 năm 2017", Thứ trưởng thương mại Ceferino Rodolfo cho biết.
"Cuộc họp cũng tạo cơ hội cho chúng tôi tham khảo ý kiến ​​lẫn nhau về một số vấn đề để đảm bảo rằng những lợi ích của hội nhập được thực hiện đầy đủ và chia sẻ tới tất cả mọi người trong ASEAN. Tăng cường sự tuân thủ và giám sát các cam kết của AEC và tìm cách tăng cường sự tham gia của các bên liên quan trong việc thiết kế và thực hiện các chiến lược và sáng kiến ​​khu vực là một số chủ đề chúng ta sẽ tập trung thảo luận trong cuộc họp", Thứ trưởng Rodolfo, đồng thời đứng đầu Ban Đầu tư, cho biết.

Nhiều quan chức thương mại cấp cao ASEAN đã tham dự cuộc họp HLTF-EI lần thứ 31 cũng tham gia tư vấn về cách mà khu vực có thể giải quyết những thách thức đang nổi lên một cách hiệu quả trong một môi trường toàn cầu năng động.
ASEAN bao gồm Thái Lan, Việt Nam, Indonesia, Singapore, Philippines, Malaysia, Lào, Myanmar, Campuchia và Brunei.
Xét về những tiến bộ đáng kể trong hội nhập kinh tế ASEAN, AEC Blueprint 2025 đòi hỏi phải có cam kết mạnh mẽ hơn với sự cạnh tranh rộng khắp và các cơ hội lớn về hàng hoá, dịch vụ, lao động có tay nghề, đầu tư và vốn.
"Các khuyến nghị của chúng tôi sẽ tính đến nhu cầu thực hiện cả hai biện pháp tự do hóa và hợp tác, thúc đẩy việc thực hiện các hoạt động hội nhập được thể hiện trong Tầm nhìn năm 2025 của Cộng đồng Kinh tế ASEAN", Thứ trưởng Rodolfo nói.

"Phi-líp-pin cũng sẽ đưa khuyến nghị của HLTF vào tuyên bố của Tổ chức xã hội dân sự về sự hội nhập của ASEAN nên thực sự đặt người dân vào vị trí trung tâm, nhận thức về môi trường và công bằng", ông nói.
Chương trình nghị sự bao gồm việc triển lãm các thành tựu kinh tế nổi bật của Philippines trong năm Chủ tịch ASEAN năm 2017 với chủ đề "Hợp tác thay đổi, đồng hành cùng thế giới" cũng như các sự kiện và hoạt động kỷ niệm chào mừng kỷ niệm 50 năm thành lập ASEAN.
HLTF-EI bao gồm các Thứ trưởng thương mại từ 10 nền kinh tế ASEAN và hoạt động chủ yếu như một cơ quan cố vấn cho các bộ trưởng kinh tế của các quốc gia thành viên ASEAN. Trách nhiệm chính của nhóm đặc trách là đảm bảo rằng 10 nền kinh tế ASEAN đang đi đúng hướng, đúng kế hoạch và chương trình nhằm thực hiện hội nhập kinh tế khu vực và đạt được tầm nhìn về Cộng đồng Kinh tế ASEAN.
           

Philippines đảm bảo các ưu tiên kinh tế trong ASEAN
Philippines đã vận động thành công các ưu tiên thương mại của mình trong năm ASEAN khi nước này tổ chức cuộc họp của các Bộ trưởng Kinh tế ASEAN (AEM) và các cuộc họp liên quan kết thúc vào ngày 10/3 vừa qua.
Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Ramon Lopez đã khẳng định các Bộ trưởng Kinh tế ASEAN đề nghị thực hiện kịp thời các ưu tiên của Philippines cho năm 2017.

"Ngoài việc ủng hộ chương trình thương mại quốc gia của chúng ta, chúng ta cũng có thể thúc đẩy chương trình nghị sự kinh tế của các quốc gia thành viên ASEAN (AMS), từ đó mang lại lợi ích cho cả khu vực ", Bộ trưởng Lopez, người đã chủ trì cuộc họp các Bộ trưởng Kinh tế ASEAM (AEM) và các cuộc họp liên quan và cho biết thêm, các xác nhận của AMS sẽ tăng cường việc thực hiện Kế hoạch thực hiện Cộng đồng Kinh Tế ASEAN (AEC) 2025.
"Phi-líp-pin đang đi đầu trong việc tìm kiếm các biện pháp can thiệp chính sách mới, dự kiến ​​sẽ đóng góp vào việc giúp đỡ MSME tận dụng được các cơ hội từ các thị trường mở và xu thế ngày càng hội nhập", Bộ trưởng Lopez nói.
Chương trình tự xác nhận cho các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa sẽ cho phép các doanh nghiệp này tham gia và hưởng lợi ích từ các hiệp định thương mại tự do, trong khi chương trình hành động về đầu tư, kinh doanh toàn diện, phụ nữ và doanh nhân trẻ sẽ tăng cường mối liên kết đầu tư giữa các MSME. Các doanh nghiệp đa quốc gia (MNE), một nhân tố quan trọng mà Bộ trưởng Lopez đã thúc đẩy sự phát triển tổng thể hướng tới sự thịnh vượng chung.
Phù hợp với chương trình nghị sự tăng trưởng tổng thể là việc thông qua Tuyên bố ASEAN về sáng tạo, trong đó ủng hộ cho một hệ thống kinh tế có thể hỗ trợ các hoạt động kinh doanh về công nghệ và đổi mới.

Nhà kinh tế Ceferino Rodolfo của DTI cho biết: "Hoạt động kinh doanh tổng hợp sẽ cho phép các công ty thu hút các cộng đồng nghèo và có thu nhập thấp cũng như các đối tác, khách hàng, nhà cung cấp và nhân viên vào trong chuỗi cung của họ bởi vì mang lại hiệu quả kinh doanh tốt”.
Cuộc họp Bộ trưởng AEM cũng đề cập đến việc khai thông tuyến đường Davao-General Santos-Bitung của Mạng lưới RORO trong ASEAN, một hệ thống tăng cường mối liên kết trong khu vực và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế-xã hội ở các vùng.
Về lĩnh vực dịch vụ, việc phê chuẩn Hiệp định Thương mại về Dịch vụ ASEAN (ATISA) đồng nghĩa với việc thúc đẩy thương mại dịch vụ minh bạch hơn, tăng cường sự đóng góp và khả năng cạnh tranh của các ngành dịch vụ trong ASEAN.

Cuộc họp cũng tìm hiểu về việc tổ chức các cuộc đối thoại thường xuyên với khu vực tư nhân để nêu bật các ưu tiên và khuyến nghị về kinh doanh cũng như xác định các cách để bổ sung cho những nỗ lực hiện tại của công chúng nhằm tận dụng các cơ hội theo AEC.
"Sự tham gia của khu vực tư nhân và công cộng không chỉ làm giảm khoảng cách hiểu biết của khu vực tư nhân và công chúng nói chung về ASEAN mà còn thúc đẩy thương mại và đầu tư trong khu vực ASEAN, thương mại toàn cầu, tránh được các trở ngại hiện nay và tương lai mà các doanh nghiệp gặp phải", Bộ trưởng Lopez nói.

 

Các Bộ trưởng Kinh tế của Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã cam kết tăng cường hội nhập thương mại thông qua quan hệ đối tác thương mại khu vực.

Kết thúc hội nghị ngày 10/3 tại thủ đô Manila của Philippines, các Bộ trưởng Kinh tế ASEAN nhất trí "sớm đạt tiến bộ đáng kể về thỏa thuận Quan hệ Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) nhằm chứng tỏ vai trò lãnh đạo của ASEAN trong việc tạo ra một quan hệ đối tác khu vực, trong đó hội nhập các nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc, Australia và New Zealand."
Chủ trì phiên họp trên, Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Philippines Ramon Lopez cho biết tinh thần lạc quan chung của hội nghị về RCEP sẽ đồng nghĩa với việc gia tăng đầu tư nước ngoài và các liên minh thương mại năng động hơn.
Theo Bộ trưởng Ramon Lopez, RCEP được xem là sẽ định hình quá trình tự do hóa thương mại và kinh tế ở châu Á trong tương lai. Ông nhấn mạnh trong bối cảnh kinh tế gần đây có nhiều bất ổn và chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, RCEP tìm cách duy trì xung lực của thương mại như một cỗ máy tạo ra tăng trưởng kinh tế khu vực và toàn cầu.
RCEP là thỏa thuận thương mại quy mô lớn, được thiết kế nhằm mở rộng và tăng cường các cam kết giữa 10 quốc gia ASEAN và sáu đối tác đối thoại, trong đó có Trung Quốc.
RCEP sẽ mở rộng thị trường ASEAN từ 600 triệu người lên 3,5 tỷ người vì sẽ bao gồm cả sáu đối tác đối thoại của ASEAN, chiếm gần 1/2 dân số thế giới, tạo ra nền tảng thị trường hội nhập lớn. RCEP hướng tới việc tối ưu hóa các quy định về nguồn gốc bằng cách sử dụng một cách tiếp cận đơn giản hóa về định nghĩa nguồn gốc sản phẩm.
RCEP tập trung dỡ bỏ các hàng rào phi thuế quan, tạo sự thông suốt và hài hòa của các quy định hải quan và làm cho các quy định này trở nên phù hợp hơn so với các thỏa thuận hiện nay.
Quá trình đàm phán RCEP đã được khởi động từ tháng 11/2012 tại Phnom Penh (Campuchia) và đặt mục tiêu hoàn tất trước khi hết năm 2015. Tuy nhiên, hạn chót này đã bị bỏ lỡ và các cuộc đàm phán dự kiến sẽ được tăng cường trong năm nay, hướng tới việc ký kết thỏa thuận trong năm nay.
Bên cạnh RCEP, trong hội nghị vừa qua, các Bộ trưởng ASEAN cũng nhất trí ủng hộ Thỏa thuận của ASEAN về thương mại và dịch vụ nhằm tăng cường tính minh bạch của lĩnh vực dịch vụ trong cộng đồng ASEAN./.

 

Các chuyên gia hoan nghênh những động thái gần đây của các thành viên ASEAN thông qua việc đồng ý cắt giảm 90% thuế quan cho khoảng 5.000 - 6.000 sản phẩm theo Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) trong vòng 15 năm tới. Điều này mang lại nhiều lợi ích cho Campuchia sau khi Mỹ tuyên bố rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Ông Hiroshi Suzuki, Giám đốc điều hành kiêm chuyên gia kinh tế trưởng của Viện Nghiên cứu Kinh doanh Campuchia, cho biết các cam kết được thông qua trong cuộc họp các Bộ trưởng Kinh tế ASEAN tại Manila mang lại những bước tiến tốt đẹp trong khu vực và Campuchia.

Ông Suzuki nói thêm: “Campuchia phụ thuộc vào xuất khẩu, thương mại tự do giữa các nước ASEAN là điều cần thiết đối với nền kinh tế của nước này. Lợi ích mà tự do thương mại mang lại lớn hơn nhiều so với nguồn thu từ thuế xuất nhập khẩu.Với hiệp định RCEP, Campuchia sẽ có cơ hội xuất khẩu sang các nước thành viên không chỉ về thương mại hàng hoá mà còn dịch vụ, đầu tư, hợp tác tài chính và kỹ thuật”.

Theo Bangkok Post, bà Apiradi Tantraporn - Bộ trưởng Thương mại Thái Lan sẽ thảo luận thêm vấn đề cắt giảm thuế quan với các đối tác ASEAN vào cuối tháng 3, nhằm tiến đến một hiệp định có thể ký kết tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN vào tháng 11 sắp tới. Mặc dù các cuộc đàm phán RCEP vẫn chưahoàn tất, nhưng tất cả các thành viên Asean đều tái khẳng định sẽ cắt giảm 90% thuế quan đối với tất cảsản phẩm, cũng như thúc đẩy hoàn tất việc đàm phán vào cuối năm nay.

Ông David Marshall, đối tác quản lý của công ty nghiên cứu Mekong Strategic Partners cũng đồng ý rằng động thái của ASEAN mang lại lợi ích cho Campuchia, mở rộng cơ hội xuất khẩu cho các doanh nghiệp nước này. Campuchia phụ thuộc nhiều vào việc nhập khẩu, giảm thuế sẽ giúp giá cả trở nên rẻ hơn. Tuy nhiên, điều này sẽ ảnh hưởng đến nguồn thu của chính phủ.

RCEP là một hiệp định kinh tế khu vực, đang được đàm phán giữa 10 nước thành viên ASEAN và 6 quốc gia mà ASEAN đã ký hiệp định thương mại tự do (bao gồm Australia, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand).

Nhiều chuyên gia tin rằng RCEP sẽ thay thế TPP, sau khi Tổng thống Mỹ - Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp rút Washington khỏi hiệp định TPP vào ngày 23/1 vừa qua.

Bà Lili Yan Ing, một chuyên gia kinh tế cao cấp của Viện Nghiên cứu kinh tế ASEAN và Đông Á, cho biết: “ASEAN và 6 đối tác thương mại hiện đang trong tiến trình đàm phán hiệp định RCEP. Đó là khuynh hướng thay đổi phương thức tăng trưởng kinh tế và các thỏa thuận thương mại”.

Ông David Van - Giám đốc điều hành Bower Group Asia tại Campuchia cho biết, các nước ASEAN đã chuyển sang ủng hộ hiệp định RCEP. Ông cũng nhấn mạnh rằng, trong thế kỷ 21, tăng trưởng thương mại được thúc đẩy bởi dòng chảy thương mại đến từ khu vực châu Á. Tuy nhiên, theo Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN (AFTA), tất cả các nước thành viên ASEAN phải cắt giảm thuế quan xuống mức 0%. Riêng các quốc gia CLMV được gia hạn thêm thời gian để thực hiện cam kết này. ASEAN đã phải thuyết phục khu vực tư nhân rằng các quốc gia thành viên “cam kết” sẽ tăng cường thương mại trong nội bộ khối.

Từ sau Chiến tranh thế giới thứ 2, thế giới đã chứng kiến một làn sóng toàn cầu hóa có tính ổn định. Tuy nhiên một chuỗi các sự kiện gần đây cho thấy làn sóng này có thể đảo chiều. Thương mại quốc tế cũng như phần trăm của GDP toàn cầu đã chứng kiến sự đình trệ trong suốt thập kỷ qua. Thương mại thế giới tăng 1.9%, trong khi đó GDP toàn cầu tăng 2.3% vào năm 2016.

Động lực của tự do hóa thương mại trên nhiều cấp độ đã chững lại. Vòng đàm phán Doha giữa các thành viên WTO nhằm giảm các rào cản thương mại và hồi sinh những quy tắc thương mại quốc tế dường như rơi vào bế tắc mặc dù Hiệp định tạo thuận lợi hóa thương mại nhằm đơn giản hóa và hài hòa hóa quy trình hải quan giữa hai phần ba các nước thành viên của WTO đã bắt đầu có hiệu lực gần đây.

Từ khi Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (Asean) và Liên minh châu Âu (EU) tiến hành mở lại các cuộc hội đàm về một thỏa thuận thương mại vào đầu tháng này, mục tiêu của các cuộc hội đàm này chứa đựng cả kỳ vọng và thách thức.

Xu hướng chống đối toàn cầu hóa đã và đang bám rễ tại EU nơi 28 quốc gia thành viên đã thành lập thị trường chung thống nhất cho phép tự do di chuyển hàng hóa và thể nhân. EU cũng đã thành lập một liên minh thuế quan, theo đó, các thành viên đồng ý áp dụng biểu thuế đối ngoại chung lên hàng hóa từ các quốc gia và vùng lãnh thổ ngoài khối.

Từ khi các cử tri Anh quyết định rời EU với một tỷ lệ ủng hộ sít sao, bà Theresa May đã thay thế ông David Cameron trở thành Thủ tướng Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ailen. Đối với bà Thủ tướng và nội các của bà ấy, “Brexit phải đích thực là Brexit”, bà dự định kích hoạt cơ chế cho việc rời EU vào cuối tháng 3.

Vậy EU có ý nghĩa như thế nào đối với các thành viên của Asean ? Trong mười năm (2005-2015), 28 thành viên EU chiếm 13% lượng xuất khẩu của Asean, trong khi đó, Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ai-len đóng góp con số khiêm tốn là 1.5% trong năm 2015. Một phần tư lượng xuất khẩu từ các quốc gia Asean vào EU là máy điện. Các sản phẩm chiếm tỷ trọng lớn khác là máy móc, 15%, dệt may, 8% và da giày, 6%.

Trong cùng giai đoạn, 10% lượng nhập khẩu của Asean là từ EU, gồm máy móc, máy điện, tàu bay, phương tiện vận tải và dược phẩm.

Liên quan đến hoạt động đầu tư, từ năm 2005 đến năm 2015, EU chiếm 19% tổng đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Asean. Những nhà đầu tư chính từ EU trong khu vực bao gồm Hà Lan, Liên Hiệp Vương Quốc Anh và Bắc Ai-len, Lúc-xăm-bua, Pháp và Đan Mạch. Các khoản đầu tư của EU tập vào lĩnh vực bán buôn, phân phối hàng hóa, tài chính và bảo hiểm, khai thác mỏ, thông tin và truyền thông và bất động sản.

Có hay không sự xuất hiện của sự kiện Brexit, EU vẫn là thị trường quan trọng đối với Asean. Tuy vậy EU không bao giờ là hình mẫu cho Asean. Sự khác biệt về trình độ phát triển là yếu tố khiến Asean không có ý định trở thành một liên minh thuế quan hay một thị trường chung thống nhất như EU. Thay vào đó, tổ chức khu vực này hướng đến trở thành một trung tâm sản xuất của Đông Á và của chính nó là Cộng đồng Kinh tế Asean, trong đó sự lưu chuyển về thương mại hàng hóa, lao động có trình độ kỹ thuật và đầu tư đóng vai trò trọng yếu.

Vậy, hiện tại, Asean có ý nghĩa như thế nào đối với EU ? Trong giai đoạn từ 2005 đến 2015, Asean chỉ chiếm 2% lượng xuất khẩu của EU, trong khi đó, tổng lượng nhập khẩu của EU từ Asean dừng lại ở con số 3%. Tuy nhiên, câu chuyện sẽ thay đổi.

Nếu chúng ta nhìn lại xu hướng này trong suốt ba thập kỷ qua, năm trong số bảy quốc gia được hưởng lợi nhất trong việc gia tăng giá trị trong lĩnh vực sản xuất đều là các quốc gia đang phát triển, bao gồm Trung Quốc, Hàn Quốc, In–đô–nê-xi-a và Thái Lan. Dự đoán đến năm 2050, sáu trong số bảy nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ là những nền kinh tế đang nổi lên trong thời điểm hiện tại, theo đó In-đô-nê-xi-a sẽ là nền kinh tế lớn thứ tư thế giới, trong khi đó, Phi-líp-pin, Việt Nam, Thái Lan và Ma-lai-xi-a sẽ nằm trong số 25 nền kinh tế lớn nhất, đây sẽ là sự chuyển dịch mạnh mẽ liên quan đến nguồn lực phát triển kinh tế và thương mại.

Hai là, Asean đã khá chủ động về giao lưu thương mại. Tổ chức này đã thành lập Khu vực thương mại tự do Asean (AFTA) vào năm 1992 trước cả khi WTO thành lập vào năm 1995 cũng như ký Thỏa thuận thương mại tự do hàng hóa Asean vào năm 2009.

Ngày nay, thách thức chính của Asean chính là thúc đẩy sự liên kết sâu rộng hơn trong nội khối và hợp tác để giải quyết vấn đề về các biện pháp phi thuế quan với các đối tác thương mại của họ. Số lượng các biện pháp phi thuế quan không phải là yếu tố thúc đẩy chủ nghĩa bảo hộ mà chính là sự minh bạch khi áp dụng chúng.

Emmanuel Bonoan, CEO của KPMG tại Phi-líp-pin, một trong số các khách mời tham dự Hội nghị thượng đỉnh về kinh doanh được tổ chức vào ngày 10 tháng 3 tại Ma-ni-la đã phát biểu rằng cần quyết tâm chính trị mạnh mẽ để có thể cải thiện về sự minh bạch liên quan đến các biện pháp phi thuế quan.

Cũng tại Hội nghị, Asean và EU đã đồng ý mở lại các cuộc đàm phán về một hiệp định thương mại. Đây quả thực là một kết quả đầy hứa hẹn nhưng cũng không ít thách thức. Những hiểu biết về khuôn mẫu của EU đối với một thỏa thuận thương mại cho thấy, thỏa thuận Asean – EU sẽ đòi hỏi một khối lượng công việc đồ sộ trong nội bộ phần lớn các quốc gia Asean, đặc biệt trong các vấn đề liên quan đến sở hữu trí tuệ, đầu tư, doanh nghiệp nhà nước, chính sách cạnh tranh, quy định lao động và môi trường liên quan đến thương mại.

Nhưng có một vấn đề Asean và EU có thể bắt đầu thưc hiện cùng nhau đó chính là việc thường xuyên rà soát các biện pháp phi thuế quan.

Dữ liệu về các biện pháp phi thuế quan của các thành viên của Asean được đăng tải tại địa chỉ asean.i-tip.org. Tương tự như vậy, tất cả quy định về hàng hóa xuất khẩu và nhập khẩu do các nước EU ban hành đều được cập nhật tại địa chỉ exporthelp.EUropa.EU. Các cơ sở dữ liệu vừa nêu đóng vai trò là cơ sở cho sự minh bạch đối với các quy định liên quan đến thương mại tại cả Asean và EU, cho phép các nhà kinh doanh có thể tìm kiếm thông tin về các giấy phép và đăng ký bắt buộc đối với việc nhập khẩu và xuất khẩu của họ tại các quốc gia Asean cũng như EU.

Asean đã và đang nỗ lực để cải thiện sự minh bạch đối với các quy định của họ liên quan đến thương mại và các biện pháp phi thuế quan. Tuy nhiên, chúng ta vẫn còn nhiều dư địa để có thể tạo thuận lơi cho thương mại giữa hai khu vực, tiêu biểu như cùng nhau chia sẻ hiểu biết về  tiêu chuẩn sản phẩm.

Nhìn chung, cả Asean và EU cần có những quy định phù hợp để quản lý hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu. Những quy định này phải đảm bảo tính khoa học về sự hợp lý, minh bạch và không phân biệt đối xử.

 

Trong hai ngày (28-29/3/2017) tại Vientiane, Lào đã diễn ra cuộc họp các Quan chức cao cấp (SOM) ASEAN - Nga lần thứ 14 dưới sự đồng chủ trì của Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nga Igor Morgulov và Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lào, ông Thongphane Savanphet.

Đây là cuộc họp quan trọng nhằm triển khai Tuyên bố Hội nghị Cấp cao ASEAN-Nga tại Sochi, tháng 5/2016, đánh giá tiến độ thực hiện Kế hoạch hành động (KHHĐ) toàn diện ASEAN-Nga giai doạn 2016-2020 và chuẩn bị cho các hội nghị sắp tới giữa ASEAN và Nga. Theo đó, hai bên ghi nhận các kết quả tích cực bước đầu với nhiều chương trình hợp tác đã được triển khai trên các lĩnh vực. Cụ thể, sau một năm, đã có 24/139 dòng hành động trên ba lĩnh vực chính trị-an ninh, kinh tế, văn hóa-xã hội được thực hiện.

Nga đánh giá ASEAN là một tổ chức khu vực thành công, có nhiều triển vọng và mong muốn thấy một ASEAN đoàn kết, ổn định, thịnh vượng và có vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực châu Á Thái Bình Dương. Khẳng định coi trọng quan hệ với ASEAN, Trưởng đoàn Nga thông báo sẽ lập Phái đoàn Đại diện Thường trực của Nga tại ASEAN vào giữa năm nay và tiếp tục tăng cường hợp tác với ASEAN tại các cơ chế khu vực như Diễn đàn an ninh khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị các Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+) và Diễn đàn biển ASEAN mở rộng (EAMF).

Các nước ASEAN đánh giá cao vai trò của Nga và mong muốn Nga đẩy mạnh các hoạt động hợp tác hỗ trợ ASEAN trong tiến trình xây dựng Cộng đồng và tăng cường vị thế của ASEAN ở khu vực và trên thế giới. Trong bối cảnh kỷ niệm 50 năm thành lập ASEAN, các thành viên hy vọng các hoạt động văn hóa thời gian tới như tổ chức lễ hội âm nhạc và biểu diễn giao hưởng Nga sẽ góp phần tăng cường sự hiểu biết, tình hữu nghị và gắn bó giữa nhân dân các nước ASEAN và Nga.

Cuộc họp đã trao đổi về tình hình một số điểm nóng khu vực và trên thế giới, cũng như nhu cầu hợp tác ASEAN-Nga trong các lĩnh vực nổi cộm hiện nay như chống khủng bố, buôn lậu ma túy, tội phạm mạng, tội phạm công nghệ cao, ứng phó và quản lý thiên tai.

Tại cuộc họp, Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng đoàn Việt Nam, đã khẳng định Việt Nam coi trọng quan hệ ASEAN-Nga vốn được xây dựng trên nền tảng tình hữu nghị và nhu cầu thúc đẩy hòa bình, an ninh và thịnh vượng ở khu vực. Thứ trưởng bày tỏ mong muốn Nga phát huy hơn nữa vai trò của một cường quốc CATBD, ủng hộ ASEAN xây dựng một cấu trúc khu vực dựa trên pháp luật và phát huy vai trò trung tâm trong giải quyết các thách thức khu vực, trong đó có vấn đề Biển Đông trên cơ sở lập trường chung của ASEAN.

Cho rằng tiềm năng hợp tác giữa ASEAN và Nga còn rất lớn, Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng nhấn mạnh hai bên cần có những biện pháp cụ thể để khai thác các thế mạnh của nhau. Trước mắt, ASEAN và Nga có thể đẩy mạnh hợp tác ở các lĩnh vực thiết thực như năng lượng và du lịch. Về lâu dài, với trình độ khoa học, công nghệ tiên tiến, nền tảng công nghiệp phát triển mạnh, Nga có thể giúp ASEAN phát triển năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu quả sản xuất, ứng phó và quản lý thiên tai.

Về giao thông, với vị trí chiến lược là cầu nối giữa hai lục địa Á-Âu, Nga có ưu thế hỗ trợ ASEAN đa dạng hóa các phương thức vận tải, chuỗi cung ứng logistic, phát triển giao thông thông minh, khả năng định vị vệ tinh, đảm bảo an ninh, an toàn giao thông khu vực. Trong quá trình hai bên đang nghiên cứu khả năng xây dựng một Hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa ASEAN và Liên minh Kinh tế Á-Âu (EAEU), Việt Nam sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm và đóng góp trong tiến trình này với tư cách là nước ASEAN đầu tiên ký FTA với EAEU.
 

Nguồn: Asem/WTO/Bloomberg…