Chúng ta đang bàn đến Hiệp định Tạo thuận lợi hóa Thương mại (TFA), vừa có hiệu lực vào ngày 22 tháng 2 vừa qua sau khi WTO đạt được sự chấp thuận của 2/3 trong tổng số 164 thành viên. (Rwanda, Oman, Chad and Jordan đã đệ trình các văn kiện chấp nhận của họ lên WTO vào tháng 2 để nâng tổng số quốc gia thành viên phê chuẩn hiệp định vượt qua ngưỡng cần thiết là 110).

TFA gồm có 12 điều khoản bao gồm các biện pháp để thúc đẩy sự minh bạch và có thể dự đoán được của thương mại xuyên biên giới. Các nước phát triển đã cam kết thực hiện ngay lập tức các điều khoản để tạo môi trường kinh doanh ít phân biệt đối xử hơn.

WTO cho rằng nếu các điều khoản của TFA được thực hiện đầy đủ thì có thể cắt giảm chi phí thương mại trung bình khoảng 14,3% và tăng thương mại toàn cầu lên khoảng 1000 tỉ USD mỗi năm, đồng thời các nước kém phát triển sẽ được hưởng lợi nhiều nhất. Hiệp định này sẽ cắt giảm thời gian cần thiết để nhập khẩu hàng hóa khoảng 1,5 ngày và khoảng gần 2 ngày đối với hàng nhập khẩu, tương đương với giảm 47% và 91%.

Thực thi TFA trước hết được kỳ vọng sẽ có ích đối với các công ty xuất khẩu. Theo nghiên cứu của WTO, khi TFA được thi hành đầy đủ, số lượng sản phẩm xuất khẩu các quốc gia đang phát triển được dự đoán sẽ tăng lên khoảng 20% và các quốc gia kém phát triển là 35%.

Bằng cách thừa nhận rằng năng lực của các quốc gia phát triển và phần còn lại có sự khác biệt, TFA gắn liền với năng lực của từng quốc gia qua 3 nhóm, cụ thể như sau:

Nhóm A, các quốc gia đang phát triển và kém phát triển chỉ cần phải thực hiện các điều khoản của TFA mà họ biết chắc rằng mình có thể thực hiện được, kể từ ngày TFA có hiệu lực. Các quốc gia kém phát triển được thêm một năm để thực hiện.

Nhóm B, các nước đang phát triển và kém phát triển được đệ trình một danh sách các điều khoản mà họ sẽ thực thi sau thời kỳ chuyển tiếp kể từ khi TFA có hiệu lực.

Nhóm C, thông báo của các điều khoản mà các nước đang phát triển và kém phát triển thiết kế để thực hiện sau thời kỳ chuyển tiếp và phải đáp ứng năng lực để thực hiện thông qua một số hỗ trợ.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử WTO việc thực hiện các yêu cầu của hiệp định gắn liền với năng lực của từng quốc gia. Để thực hiện điều đó, WTO đã cho ra đời Hiệp định về thuận lợi hóa Thương mại kèm theo (TFAF) để giúp các quốc gia đang phát triển và kém phát triển nhận được những sự hỗ trợ nhằm thu về lợi ích có được từ TFA.

Mặc dù được hoan nghênh vì những nỗ lực cho sự cải cách thương mại toàn cầu trong tình hình hiện nay, TFA vẫn phải đối mặt với những thách thức trong việc thực thi, đặc biệt là với những quốc gia đang phát triển, vì phần lớn các điều khoản được xem là “cam kết tốt nhất” thì rất khó thực hiện.

Nếu như có nền kinh tế nào đạt được lợi ích trực tiếp từ TFA, ví dụ như Phillipines, thì cần phải cải thiện cơ sở hạ tầng gắn với với thương mại như, sân bay, cảng biển, đường sá, tàu lửa và thủ tục hải quan, đây là những điều khoản nằm ngoài TFA.

Thật vậy, không phải bất kỳ MSMEs nào cũng có thể hướng về việc xuất khẩu hàng hóa xuyên biên giới và trở thành một phần trong chuỗi giá trị toàn cầu (GVC). Đối với một quốc gia, việc hội nhập vào mạng lưới thương mại quốc tế sẽ tạo ra những lợi ích đối với các ngành không nghiệp khác, tạo ra nhiều việc làm hơn, tiếp cận khoa học kỹ thuật và nâng cao năng lực của các doanh nghiệp địa phương.

TFA sẽ có hiệu lực và đòi hỏi các chính phủ phải thực thi đầy đủ các cam kết của mình về hệ thống cơ sở hạ tầng, bên cạnh sự giúp sức của các tổ chức khác. Ví dụ, nếu muốn trở thành một thung tâm về sản xuất ổ tô trong khu vực thì chính phủ cần phải có những hỗ trợ thiết thực hơn về chính sách, mang tính chiến lược hơn và có chọn lọc hơn. Hơn nữa, chính phủ cần phải chú ý cải tiến năng lực cho các nhà cung cấp, bao gồm cả các tổ chức tín dụng và các công ty về công nghệ để nâng cao khả năng sản xuất.

TFA là một sự khởi đầu tốt. Nó sẽ không ngay lập tức mang lại lợi ích về kinh tế cũng như không đảm báo chắc chắn rằng các MSMEs sẽ nhận được toàn bộ lợi ích. Nhưng nó có thể trở thành một công cụ dùng để cải cách tạo thuận lợi hóa thương mại trong một thời gian dài khi mà chính phủ và khu vực tư tiếp tục quan tâm đến nó.

Nguồn: hoinhap.org.vn