Hiệp định Marrakesh thành lập Tổ chức Thương mại Thế giới đã được 123 quốc gia ký kết vào ngày 15 tháng 4 năm 1994, dẫn đến sự ra đời của WTO vào ngày 1 tháng 1 năm 1995. Trong 30 năm qua, WTO đã góp phần thúc đẩy thương mại toàn cầu phát triển mạnh mẽ, với mục tiêu nâng cao mức sống, tăng việc làm và thúc đẩy phát triển bền vững.
Chủ tịch Đại hội đồng, Đại sứ Saqer Al Moqbel (Ả Rập Xê Út), đã phát biểu khai mạc sự kiện, nêu bật vai trò của WTO trong ba thập kỷ qua trong việc nâng cao mức sống thông qua thương mại, thúc đẩy hợp tác, duy trì hệ thống thương mại dựa trên luật lệ và nhấn mạnh tầm quan trọng của hệ thống thương mại đa phương như một nền tảng hợp tác và là nơi các thành viên có thể xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn thông qua thương mại. Đại sứ Saqer Al Moqbel cho biết: “Chúng ta đừng quên điều đó, đặc biệt là trong bối cảnh những diễn biến gần đây trong thương mại toàn cầu và tình hình kinh tế nói chung”.
Tổng Giám đốc Okonjo-Iweala nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kỷ niệm ngày thành lập này, đặc biệt là trong bối cảnh những diễn biến gần đây liên quan đến thuế quan và tốc độ diễn ra của các sự kiện, làm tăng thêm sự bất ổn và không chắc chắn cho thương mại thế giới và nền kinh tế thế giới. Tổng Giám đốc Okonjo-Iweala cho biết: “Sự bất ổn xung quanh thương mại toàn cầu đã cho thấy tại sao nhiều nước thành viên coi trọng WTO như nền tảng của khả năng dự đoán trong nền kinh tế toàn cầu và là nền tảng cho đối thoại và hợp tác về thương mại. Những lo ngại dễ hiểu và hợp pháp về WTO và hệ thống thương mại đa phương do một số thành viên bày tỏ trong thời gian gần đây nên được coi là cơ hội để thay đổi hệ thống theo hướng tốt hơn. Một chương trình cải cách sâu rộng cho tổ chức nên được coi là cơ hội quan trọng để cải thiện những gì không hiệu quả và định vị WTO trong tương lai với những đề xuất do nhiều thành viên đưa ra về hành động khắc phục và cải cách hướng tới tương lai đối với hoạt động giám sát và minh bạch, đàm phán và giải quyết tranh chấp. Chúng ta cần xây dựng những câu hỏi đúng đắn để trả lời nhằm cải cách và đưa ra một quy trình để thúc đẩy. Công việc đó nên bắt đầu tại Geneva và kết thúc bằng một cuộc thảo luận ở cấp Bộ trưởng về một đường hướng phía trước tại Hội nghị Bộ trưởng WTO lần thứ 14 (MC14) sẽ được tổ chức tại Yaoundé, Cameroon vào ngày 26-29 tháng 3 năm 2026”.
Nêu bật "giá trị không thể tính toán được" của một tổ chức có ngân sách hàng năm là 205 triệu CHF đảm bảo rằng thương mại toàn cầu trị giá hàng nghìn tỷ đô la dựa trên các quy tắc và sự tin tưởng, Tổng Giám đốc Okonjo-Iweala nhắc lại rằng WTO còn hơn cả thuế quan và nhấn mạnh rằng tổ chức này đang hoạt động và cung cấp nhiều lợi ích mà WTO được thành lập để cung cấp. "Tôi vẫn tin tưởng - tôi luôn lạc quan - rằng một tương lai tươi sáng đang chờ đợi thương mại toàn cầu và WTO nếu chúng ta làm đúng. Hãy để chúng ta làm đúng và đưa tổ chức này đến nơi mà WTO nên đến", Tổng Giám đốc Okonjo-Iweala khẳng định.
Bài phát biểu quan trọng của sự kiện được trình bày bởi cựu Thủ tướng Bồ Đào Nha và Chủ tịch Ủy ban Châu Âu José Manuel Durão Barroso, nêu bật vai trò của WTO trong việc đưa 1,5 tỷ người thoát khỏi cảnh nghèo đói cùng cực kể từ năm 1995. Ông Barroso nhấn mạnh sự cần thiết của WTO trong nền kinh tế toàn cầu phức tạp, lưu ý đến những thành công mang tính lịch sử của tổ chức này như hạ thuế quan và tăng thương mại toàn cầu lên hơn 30.000 tỷ đô la Mỹ vào năm 2023.
Ủng hộ hợp tác, đối thoại và chủ nghĩa thực dụng, ông Barroso nhấn mạnh tầm quan trọng của thương mại mở đối với sự thịnh vượng và hòa bình toàn cầu, như minh chứng bằng các tổ chức đa phương và các quá trình hội nhập khu vực như Liên minh Châu Âu trong thời kỳ hậu Thế chiến II.
Cựu Chủ tịch EC lưu ý rằng WTO "đang trải qua những gì mà tôi gọi là cuộc khủng hoảng một phần tư cuộc đời - tổ chức này đã đạt được những thành công lớn, nhưng phải đối mặt với những thách thức hiện sinh lớn và cũng cần phải thay đổi để đáp ứng nhu cầu của một thế giới đang thay đổi. WTO có lẽ còn cần thiết hơn ngày nay so với khi được thành lập vào năm 1995”.
Ông Barroso nhớ lại rằng 30 năm trước, Hoa Kỳ, Châu Âu và Nhật Bản thống trị nền kinh tế toàn cầu và ngày nay, sức mạnh kinh tế toàn cầu được phân bổ rộng rãi hơn nhiều. “Thế giới ngày nay phức tạp hơn nhiều so với thời điểm đó. Việc gạt WTO sang một bên hoặc để WTO trượt vào tình trạng không liên quan do không hành động hoặc bế tắc sẽ là một sai lầm tốn kém, một sai lầm mà lịch sử sẽ không nhìn nhận một cách tử tế”, ông Barroso nói thêm.
Bài phát biểu quan trọng này được tiếp nối bằng phiên họp toàn thể về “Nhìn lại” quy tụ các cựu Tổng Giám đốc WTO và cựu Chủ tịch Đại hội đồng để cùng nhau suy ngẫm về công việc của 30 năm qua và cách WTO đã đóng góp đưa hơn một tỷ người thoát khỏi cảnh nghèo đói cùng cực. Hội thảo có sự tham gia của các cựu Tổng Giám đốc WTO Supachai Panitchpakdi (2002-2005) và Roberto Azevêdo (2103-2020) cũng như cựu Chủ tịch Đại hội đồng, Đại sứ Athaliah Lesiba Molokomme (Botswana) và Đại sứ David Walker (New Zealand).
Phiên họp thứ hai về “Hướng tới tương lai” đã tạo cơ hội cho các Bộ trưởng Thương mại, doanh nghiệp từ khắp nơi trên thế giới cùng suy ngẫm về các lĩnh vực mới nổi quan trọng sẽ định hình công việc của WTO trong 30 năm tới. Các diễn giả bao gồm Bộ trưởng Thương mại Cameroon Luc Magloire Mbarga Atangana, cựu Bộ trưởng Xúc tiến Xuất khẩu, Thương mại Quốc tế và Phát triển Kinh tế Canada Mary Ng, cựu Tổng Giám đốc điều hành Nestlé Mark Schneider, Tổng Thư ký Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế Mario Mujica và Giám đốc điều hành Trung tâm South Carlos Correa.
Để khép lại sự kiện, Nhóm “Những người bạn của hệ thống” đã đưa ra tuyên bố ủng hộ hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ nhân dịp kỷ niệm 30 năm thành lập. Tuyên bố này, được 39 nước thành viên ủng hộ, ghi nhận giá trị và thành tựu của WTO kể từ năm 1995. Tuyên bố cũng tái khẳng định vai trò trung tâm và không thể thiếu của tổ chức này trong cốt lõi của hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ, cung cấp một hệ thống thương mại toàn cầu có thể dự đoán được, minh bạch, không phân biệt đối xử và cởi mở.
Khi WTO vạch ra con đường phía trước, Nhóm đã kêu gọi tái cam kết theo đuổi các cải cách để tổ chức này có thể tiếp tục đáp ứng nhu cầu của các thành viên đa dạng, củng cố sự liên quan bằng cách ứng phó với những thách thức mà tổ chức này phải đối mặt và tạo điều kiện cho thương mại tự do và công bằng. Nhóm cũng nhấn mạnh đến nhu cầu duy trì các nguyên tắc về tính bao trùm và hợp tác, bao gồm cả việc tăng cường năng lực thương mại.

Nguồn: Vitic/ wto.org