Trong báo cáo “Thống kê và Triển vọng Thương mại Toàn cầu” mới nhất, các nhà kinh tế của WTO lưu ý rằng áp lực lạm phát dự kiến sẽ giảm trong năm nay, cho phép thu nhập thực tế tăng trưởng trở lại - đặc biệt là ở các nền kinh tế tiên tiến - do đó thúc đẩy tiêu thụ hàng hóa sản xuất. Sự phục hồi nhu cầu đối với hàng hóa có thể giao dịch vào năm 2024 là điều hiển nhiên, với các chỉ số về đơn đặt hàng xuất khẩu mới cho thấy các điều kiện thương mại sẽ được cải thiện vào đầu năm.
Tổng Giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala cho biết: “Chúng tôi đang đạt được tiến bộ trong quá trình phục hồi thương mại toàn cầu nhờ chuỗi cung ứng linh hoạt và khuôn khổ thương mại đa phương vững chắc - những yếu tố quan trọng để cải thiện sinh kế và phúc lợi. Điều bắt buộc là chúng ta phải giảm thiểu những rủi ro như xung đột địa chính trị và phân mảnh thương mại để duy trì tăng trưởng và ổn định kinh tế”.
Giá năng lượng cao và lạm phát tiếp tục đè nặng lên nhu cầu đối với hàng hóa sản xuất, dẫn đến khối lượng thương mại hàng hóa thế giới giảm 1,2% trong năm 2023. Mức giảm còn lớn hơn về mặt giá trị, với xuất khẩu hàng hóa giảm 5% xuống 24.010 tỷ USD. Diễn biến thương mại về phía dịch vụ lạc quan hơn, với xuất khẩu dịch vụ thương mại tăng 9% lên 7.540 tỷ USD, phần nào bù đắp cho sự sụt giảm trong thương mại hàng hóa.
Khối lượng nhập khẩu giảm ở hầu hết các khu vực, đặc biệt là ở châu Âu giảm mạnh. Ngoại lệ chính là các nền kinh tế xuất khẩu nhiên liệu lớn, có hoạt động nhập khẩu được duy trì nhờ doanh thu xuất khẩu cao do giá năng lượng vẫn ở mức cao so với tiêu chuẩn lịch sử. Thương mại thế giới vẫn cao hơn nhiều so với mức trước đại dịch trong suốt năm 2023. Đến quý 4 năm 2023, thương mại thế giới gần như không thay đổi so với cùng kỳ năm 2022 (+0,1%) và chỉ tăng nhẹ so với cùng kỳ năm 2021 (+0,5%).
Báo cáo cho rằng tăng trưởng GDP toàn cầu theo tỷ giá hối đoái thị trường sẽ hầu như ổn định trong 2 năm tới ở mức 2,6% vào năm 2024 và 2,7% vào năm 2025, sau khi giảm xuống 2,7% vào năm 2023 từ mức 3,1% vào năm 2022. Sự tương phản giữa mức tăng trưởng ổn định GDP thực tế và sự suy giảm khối lượng thương mại hàng hóa thực tế có liên quan đến áp lực lạm phát, điều này có tác động làm giảm tiêu dùng hàng hóa thâm dụng thương mại, đặc biệt là ở châu Âu và Bắc Mỹ.
Rủi ro giảm giá
Trong tương lai, báo cáo cảnh báo rằng căng thẳng địa chính trị và sự không chắc chắn về chính sách có thể hạn chế mức độ phục hồi thương mại. Giá thực phẩm và năng lượng một lần nữa có thể phải chịu sự tăng giá liên quan đến các sự kiện địa chính trị. Phần phân tích đặc biệt của báo cáo về cuộc khủng hoảng Biển Đỏ lưu ý rằng mặc dù tác động kinh tế của việc gián đoạn kênh đào Suez do xung đột ở Trung Đông cho đến nay vẫn còn tương đối hạn chế, nhưng một số lĩnh vực như sản phẩm ô tô, phân bón và bán lẻ đã bị ảnh hưởng do sự chậm trễ và chi phí vận chuyển tăng cao.
Ngoài ra, báo cáo còn trình bày dữ liệu mới chỉ ra rằng căng thẳng địa chính trị đã ảnh hưởng nhẹ đến mô hình thương mại nhưng chưa gây ra xu hướng bền vững hướng tới phi toàn cầu hóa. Thương mại song phương giữa Mỹ và Trung Quốc, đạt mức cao kỷ lục vào năm 2022, tăng trưởng thấp hơn 30% vào năm 2023 so với thương mại với phần còn lại của thế giới. Hơn nữa, trong cả năm 2023, thương mại toàn cầu về hàng hóa trung gian phi nhiên liệu - vốn cung cấp thước đo hữu ích về tình trạng của chuỗi giá trị toàn cầu - đã giảm 6%.
Dấu hiệu phân mảnh cũng có thể xuất hiện trong thương mại dịch vụ: Nhập khẩu dịch vụ thông tin, máy tính và viễn thông (ICT) của Mỹ từ các đối tác thương mại Bắc Mỹ (chủ yếu là Canada) đã tăng từ 15,7% tổng nhập khẩu sản phẩm công nghệ thông tin năm 2018 lên 23,0% vào năm 2023 trong khi Mỹ nhập khẩu mặt hàng tương tự từ các đối tác thương mại châu Á (chủ yếu là Ấn Độ) đã giảm từ 45,1% xuống 32,6%. Hơn nữa, sự phân mảnh của các chính sách luồng dữ liệu dọc theo các ranh giới địa chính trị có thể khiến thương mại hàng hóa và dịch vụ toàn cầu theo giá trị thực giảm 1,8% và GDP toàn cầu giảm 1% theo ước tính từ một nghiên cứu sắp tới của Tổ chức Hợp tác Kinh tế và Phát triển và WTO.
Nhà kinh tế trưởng WTO Ralph Ossa cho biết: “Một số chính phủ ngày càng hoài nghi hơn về lợi ích của thương mại và đã thực hiện các bước nhằm tái định vị sản xuất và chuyển dịch thương mại sang các quốc gia thân thiện. Khả năng phục hồi của thương mại cũng đang được thử thách bởi sự gián đoạn trên hai tuyến đường vận chuyển chính của thế giới: Kênh đào Panama, nơi bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu nước ngọt và sự chuyển hướng giao thông ra khỏi Biển Đỏ. Trong điều kiện gián đoạn kéo dài, căng thẳng địa chính trị và sự không chắc chắn về chính sách, rủi ro đối với triển vọng thương mại sẽ ngày càng tăng lên”.
Triển vọng thương mại khu vực
Nếu dự đoán hiện tại được giữ nguyên, xuất khẩu của châu Phi sẽ tăng nhanh hơn bất kỳ khu vực nào khác vào năm 2024, tăng 5,3%; Tuy nhiên, đây là mức cơ bản thấp, vì xuất khẩu của lục địa này vẫn sụt giảm sau đại dịch COVID-19. Mức tăng trưởng dự kiến của khu vực CIS(1) chỉ ở mức dưới 5,3% một chút, cũng từ mức giảm sau khi xuất khẩu của khu vực sụt giảm sau cuộc chiến ở Ukraine. Bắc Mỹ (3,6%), Trung Đông (3,5%) và châu Á (3,4%) đều sẽ có mức tăng trưởng xuất khẩu vừa phải, trong khi Nam Mỹ dự kiến sẽ tăng trưởng chậm hơn, ở mức 2,6%. Xuất khẩu của châu Âu một lần nữa được dự đoán đạt mức tăng trưởng chỉ 1,7%, thấp hơn so với các khu vực khác.
Khối lượng nhập khẩu tăng trưởng mạnh ở mức 5,6% ở châu Á và 4,4% ở châu Phi sẽ giúp thúc đẩy nhu cầu toàn cầu về hàng hóa giao dịch trong năm nay. Tuy nhiên, tất cả các khu vực khác dự kiến sẽ có mức tăng trưởng nhập khẩu dưới mức trung bình, bao gồm Nam Mỹ (2,7%), Trung Đông (1,2%), Bắc Mỹ (1,0%), Châu Âu (0,1%) và khu vực CIS (-3,8%).
Xuất khẩu hàng hóa của các nước kém phát triển nhất (LDC) được dự báo sẽ tăng 2,7% vào năm 2024, giảm từ mức 4,1% vào năm 2023, trước khi tốc độ tăng trưởng tăng lên 4,2% vào năm 2025. Trong khi đó, nhập khẩu của các nước LDC sẽ tăng 6,0% trong năm nay và 6,8% năm tiếp theo sau mức giảm 3,5% vào năm 2023.
Dịch vụ thương mại
Thương mại dịch vụ thương mại thế giới tăng 9% vào năm 2023 bất chấp sự sụt giảm trong vận tải hàng hóa, nhờ du lịch quốc tế phục hồi và các dịch vụ được cung cấp kỹ thuật số tăng vọt. Vào năm 2024, các sự kiện thể thao sẽ được tổ chức ở châu Âu vào mùa hè, cũng như việc nới lỏng các yêu cầu về thị thực ở nhiều quốc gia, dự kiến sẽ thúc đẩy du lịch và vận tải hành khách.
Xuất khẩu toàn cầu về dịch vụ chuyển giao kỹ thuật số tăng vọt lên 4.250 tỷ USD vào năm 2023, tăng 9,0% so với cùng kỳ năm ngoái và chiếm 13,8% xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ của thế giới. Vào năm 2023, giá trị của những dịch vụ này — được giao dịch xuyên biên giới thông qua mạng máy tính và bao gồm mọi thứ, từ dịch vụ quản lý và chuyên nghiệp đến truyền phát nhạc và video, chơi game trực tuyến và giáo dục từ xa — đã vượt mức trước đại dịch hơn 50%. Tại châu Âu và châu Á, chiếm thị phần toàn cầu lần lượt là 52,4% và 23,8%, xuất khẩu tăng 11% và 9%. Tăng trưởng tăng tốc ở Châu Phi (13%) và ở Nam Mỹ, Trung Mỹ và Caribe (11%), vượt mức trung bình toàn cầu. Hai khu vực chỉ chiếm 0,9% và 1,6% xuất khẩu toàn cầu vào năm 2023, đang trên đường tận dụng lợi thế của thương mại dịch vụ được cung cấp kỹ thuật số.
WTO đã phát hành một bộ dữ liệu mới về thương mại dịch vụ theo phương thức cung cấp như trong Hiệp định chung về thương mại dịch vụ của WTO (GATS) và nêu bật những hiểu biết sâu sắc có giá trị về cách thương mại dịch vụ đã thay đổi trong những năm qua, bao gồm cả tác động của số hóa và đại dịch COVID-19.
Bộ dữ liệu này cũng như các ước tính mới nhất về thương mại dịch vụ được cung cấp kỹ thuật số và thương mại dịch vụ nói chung có thể được hiển thị và tải xuống trong Trung tâm dữ liệu thương mại dịch vụ toàn cầu. Trung tâm dữ liệu thương mại dịch vụ toàn cầu mới ra mắt cho phép truy cập vào dữ liệu thương mại dịch vụ toàn diện của WTO và cung cấp hình ảnh trực quan và các tính năng có thể tùy chỉnh phục vụ nhu cầu đa dạng của các nhà lãnh đạo, các nhà đàm phán thương mại, nhà phân tích, nhà nghiên cứu để rút ra những hiểu biết sâu sắc.

Nguồn: Vitic/ wto.org