Trong bài phát biểu quan trọng trước phiên khai mạc sự kiện, Ủy viên Hội đồng Liên bang Thụy Sĩ Guy Parmelin cho biết tầm quan trọng của WTO và hệ thống thương mại đa phương đã được nhấn mạnh trong cuộc khủng hoảng COVID-19 hiện tại. Chuỗi cung ứng toàn cầu và thị trường mở đóng một vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tiếp cận nhanh chóng với thuốc men và các nhu yếu phẩm cần thiết khác để chống lại đại dịch. “Với những người hoài nghi, tôi muốn nhắc họ rằng thương mại quốc tế là một phần của giải pháp chứ không phải là một phần của vấn đề. Thương mại và sức khỏe có thể và nên hỗ trợ lẫn nhau”, ông Guy Parmelin khẳng định. “Nói rộng hơn, các quy tắc được thiết lập trong khuôn khổ WTO đảm bảo thị trường mở, điều cần thiết cho sự phục hồi kinh tế nhanh chóng và bền vững sau cuộc khủng hoảng đại dịch. Những quy tắc này là cách bảo vệ tốt nhất chống lại chủ nghĩa bảo hộ và hiếm khi quan trọng như ngày nay bởi vì chúng ta cần thị trường mở để thoát khỏi cuộc khủng hoảng này. Cuộc khủng hoảng hiện nay đã một lần nữa chứng tỏ sự phụ thuộc lẫn nhau của chúng ta và tầm quan trọng của việc hợp tác để tìm ra giải pháp cho các vấn đề hiện tại. Chúng ta hãy tận dụng cuộc khủng hoảng này để đưa tổ chức trở lại hoạt động trong phần thời gian còn lại của thế kỷ 21".
Ông David Walker, Đại sứ New Zealand tại WTO, Chủ tịch Đại hội đồng WTO, cho biết “có rất nhiều điều mà chúng tôi có thể tự hào trong lịch sử 25 năm của tổ chức. WTO đã đóng một vai trò trung tâm trong việc hỗ trợ sức mạnh và sự ổn định của nền kinh tế toàn cầu. Đồng thời, thế giới bây giờ là một nơi rất khác so với năm 1995. Khả năng các thành viên cập nhật và điều chỉnh các quy định của WTO theo các điều kiện thay đổi của thương mại là cách duy nhất để giữ cho WTO phù hợp với nền kinh tế và thúc đẩy quan hệ thương mại của chúng ta. WTO đã bắt đầu nhanh chóng với các hiệp định trong giai đoạn sơ khai trước khi bước vào tuổi thiếu niên đầy thử thách hơn. Tuy nhiên, thời điểm chứng kiến việc ký kết Hiệp định tạo thuận lợi thương mại và kết quả lịch sử về việc xóa bỏ trợ cấp xuất khẩu nông nghiệp là tuổi trưởng thành của WTO có nhiều vấn đề hơn nhưng điều đó không nên dẫn đến kết luận rằng các thành viên không thể họp lại với nhau để đảm bảo WTO vẫn hoạt động đúng mục đích. Các thành viên WTO cần nắm bắt được độ tuổi 25 là đủ lớn để nhận ra rằng đã đến lúc phải thay đổi và đủ trẻ để làm điều gì đó”.
Trong khi ôn lại quá khứ, Phó Tổng Giám đốc WTO, ông Alan Wolff cho biết trọng tâm “cần phải hướng đến tương lai”, tiến hành các cải cách về thể chế và thực chất cần thiết để thực hiện sứ mệnh của WTO. WTO trong tương lai “sẽ hiệu quả và linh hoạt hơn”, “với sự cải thiện quản trị của các thành viên, được phục vụ bởi Ban Thư ký độc lập chủ động hoạt động như người bảo vệ hệ thống thương mại thế giới, có nhiệm vụ giám sát, cung cấp các phân tích, khởi xướng đề xuất và tăng cường trách nhiệm giải trình theo các quy định của WTO”. “Con đường phía trước thường không dễ dàng”, Phó Tổng Giám đốc Wolff cảnh báo, “tất cả các thành viên WTO sẽ cần một sự đầu tư rất đáng kể về thời gian và sức lực, thấm nhuần ý thức mới về mục đích chung”.
Trong một phiên họp riêng đưa ra các quan điểm chính trị về quá khứ, hiện tại và tương lai của WTO, Thứ trưởng Bộ Thương mại Trung Quốc Wang Shouwen cho biết WTO đã có đóng góp lịch sử trong việc nâng cao mức sống và đưa hàng trăm triệu người thoát khỏi đói nghèo. Ngay cả trong cuộc khủng hoảng COVID-19, các thành viên phần lớn đã tuân thủ các nguyên tắc của WTO và áp dụng các biện pháp tạo thuận lợi hơn là cản trở thương mại. Quyết định thành lập WTO cách đây 25 năm đã “chắc chắn được chứng minh là đi đúng hướng của lịch sử”. Mặc dù vậy, một số nước vẫn lo ngại về tương lai của WTO, xuất phát từ việc các thành viên không có khả năng giải quyết những khác biệt về các vấn đề như khôi phục Cơ quan Phúc thẩm, bổ nhiệm Tổng Giám đốc mới và giải quyết các khoản trợ cấp nông nghiệp làm sai lệch thương mại. Tuy nhiên, những nước khác hy vọng rằng WTO vẫn có thể thực hiện, thể hiện qua sự tham gia của các thành viên vào các vấn đề tiến bộ như các quy tắc toàn cầu mới về thương mại điện tử và tạo thuận lợi đầu tư cho phát triển.
Tổng Giám đốc chính sách thương mại Liên minh châu Âu, bà Sabine Weyand cho biết các nguyên tắc mà WTO được thành lập - không phân biệt đối xử, tính bền vững, khả năng dự đoán, công bằng và tự do hóa tiến bộ - là cần thiết hơn bao giờ hết để kéo nền kinh tế toàn cầu thoát khỏi cuộc khủng hoảng hiện nay. Thật không may, hệ thống thương mại đa phương dựa trên các quy tắc đã bị khủng hoảng trong một vài năm. WTO thiếu ý thức chung về mục đích và không thích ứng với những thay đổi đã định hình nền kinh tế toàn cầu trong thập kỷ qua. “Đây là lý do tại sao chúng tôi đặt cải cách WTO vào vị trí trung tâm. Quá trình cải cách như vậy “cần phải xây dựng dựa trên các nguyên tắc cơ bản của hệ thống vẫn còn hiệu lực như năm 1995”, bà Sabine Weyand khẳng định.
Bà Cheryl Spencer, Đại sứ Jamaica tại WTO và Điều phối viên của nhóm thành viên châu Phi, Caribe và Thái Bình Dương (ACP), cho biết WTO đã thành công trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại và cung cấp các động lực cho các nước đang phát triển và các nước kém phát triển nhất (LDCs) cải cách các chính sách thương mại. “Thật không may, kinh nghiệm cho thấy sự đóng góp của WTO đối với sự phát triển và giúp các thành viên nghèo hơn hội nhập tốt hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu đã gây thất vọng. Điều này được phản ánh bằng việc các nước kém phát triển tiếp tục chiếm tỷ trọng nhỏ trong thương mại thế giới nói chung”, bà Cheryl Spencer khẳng định.
Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Rwanda, ông Soraya Hakuziyaremye đã nêu lên tầm quan trọng của Khu vực mậu dịch tự do lục địa châu Phi mới và cho biết Rwanda mong đợi sự hỗ trợ của WTO trong việc đảm bảo thỏa thuận sẽ mang lại thịnh vượng hơn và tương lai tươi sáng hơn cho châu Phi thông qua thương mại cởi mở hơn. Hội nghị Bộ trưởng WTO tiếp theo sẽ có ý nghĩa quan trọng trong việc đưa ra định hướng trong nỗ lực duy trì hệ thống thương mại đa phương và khuyến khích các thành viên WTO thể hiện “cam kết chính trị” hướng tới việc hoàn thành các cuộc đàm phán còn tồn đọng hiện nay.
Cựu Bộ trưởng Ngoại giao và Thương mại Singapore, ông George Yeo đồng ý rằng cấu trúc và quy trình của WTO “không còn phù hợp với thực tế của thế giới ngày nay”, như sự xuất hiện của Trung Quốc như một quốc gia thương mại hàng đầu và giảm sự ủng hộ chính trị của Mỹ đối với tổ chức này. “Theo các sắp xếp thể chế hiện tại, rất khó để bắt đầu một quá trình cải cách. Trước khi bất cứ điều gì có thể được thực hiện, trước tiên các thành viên phải đạt được sự đồng thuận về việc bổ nhiệm một Tổng Giám đốc WTO mới. Sau đó, chúng ta phải đồng ý trao quyền cho Tổng Giám đốc vì mục tiêu cụ thể là cải cách WTO và đưa ra một đề xuất dự thảo đầu tiên để thảo luận”, ông George Yeo khẳng định.
Đại sứ Mỹ tại WTO, ông Dennis Shea cho rằng trong khi Mỹ hoan nghênh sự kiện kỷ niệm, “chúng tôi không thể không lưu tâm đến công việc quan trọng phải được thực hiện. Chúng ta cần hiểu biết về các giá trị cốt lõi được chia sẻ nếu chúng ta định hướng tương lai, trong đó sự công bằng và thị trường mở là hai trong những giá trị cốt lõi đó. Tuy vậy, không phải tất cả các thành viên đều chia sẻ quan điểm này ngày hôm nay".
Đại sứ Shea cũng cho biết các vấn đề ưu tiên cho công việc trong tương lai bao gồm việc các thành viên WTO tuân thủ tốt hơn nghĩa vụ thông báo, cải cách các điều khoản đối xử đặc biệt và khác biệt để tính đến mức độ phát triển đa dạng giữa các thành viên hưởng lợi, các quy định mới về trợ cấp công nghiệp và doanh nghiệp nhà nước, các chính sách định hướng thị trường hơn và xem xét lại thuế quan để phản ánh thực tế kinh tế hiện tại.
Phiên thứ ba tại sự kiện kỷ niệm 25 năm cho phép các đại diện từ khu vực tư nhân, truyền thông và các tổ chức quốc tế trao đổi quan điểm về cách thức đảm bảo hệ thống thương mại đa phương phản ánh tốt hơn nhu cầu và kỳ vọng của toàn xã hội cũng như cách có thể bao trùm hơn, đặc biệt liên quan đến nhu cầu của các nước nghèo nhất, doanh nghiệp nhỏ, phụ nữ và thanh niên.

Long Giang
Nguồn: Vitic/ www.wto.org/english/news_e/news20_e/25yr_19nov20_e.htm