Hiệp định trợ cấp nghề cá là hiệp định đa phương đầu tiên của WTO lấy tính bền vững môi trường làm trọng tâm và nghiêm cấm sự hỗ trợ của chính phủ cho các hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp và khai thác quá mức nguồn lợi, góp phần bảo vệ sinh vật biển.
Tại cuộc họp, Tổng Giám đốc Ngozi Okonjo-Iweala đã nhận được văn kiện chấp thuận hiệp định từ Brazil, Kenya, Việt Nam và Tonga, nâng tổng số văn kiện chấp thuận vượt ngưỡng hai phần ba số thành viên WTO cần thiết để hiệp định có hiệu lực.
Trong bài phát biểu trước các thành viên WTO, Tổng Giám đốc Ngozi Okonjo-Iweala phát biểu: "Vào thời điểm hệ thống thương mại quốc tế đang phải đối mặt với những thách thức sâu sắc, hiệp định trợ cấp thủy sản gửi đi một tín hiệu mạnh mẽ rằng các thành viên WTO có thể cùng nhau hợp tác trên tinh thần hợp tác và chia sẻ trách nhiệm để đưa ra các giải pháp cho những thách thức toàn cầu. Việc hiệp định này có hiệu lực là một lời nhắc nhở rằng nhiều thách thức lớn nhất mà chúng ta đang đối mặt sẽ được giải quyết hiệu quả hơn ở cấp độ đa phương. Người dân và các quốc gia cần một chủ nghĩa đa phương mang lại hiệu quả - đó là lý do tại sao ngày hôm nay lại mang đến sự an tâm đến vậy".
Tổng Giám đốc Okonjo-Iweala đã ký thông báo lưu chiểu chính thức về việc hiệp định có hiệu lực và trao cho Đại sứ Saqer Abdullah Almoqbel (Ả Rập Xê Út), Chủ tịch Đại hội đồng, đánh dấu sự chính thức tích hợp hiệp định vào khuôn khổ pháp lý của WTO.
Đại sứ Almoqbel phát biểu: "Hiệp định này là minh chứng cho tầm nhìn chung của chúng ta về nghề cá toàn cầu bền vững. Việc chấp thuận Nghị định thư không chỉ đòi hỏi sự tham gia của các Đại sứ và đại biểu của chúng ta tại Geneva mà còn đòi hỏi ý chí chính trị thực sự và sự phối hợp chặt chẽ với các nước. Chính nhờ quyết tâm và cam kết chung mà chúng ta chứng kiến hiệp định có hiệu lực ngày hôm nay".
Chủ tịch Đại hội đồng Almoqbel cũng thông báo Mali và Oman đã phê chuẩn hiệp định và họ sẽ nộp văn kiện chấp thuận trong tương lai rất gần.
Các nước thành viên hoan nghênh hiệp định này là một cột mốc quan trọng đối với WTO, khẳng định cam kết đối với hệ thống thương mại đa phương và một hành tinh bền vững hơn và bắt đầu thực hiện hiệp định, nhấn mạnh vai trò quan trọng của hiệp định trong việc khôi phục nguồn cá, bảo vệ sinh kế của cộng đồng ngư dân và thúc đẩy an ninh lương thực.
Bằng cách thiết lập các quy tắc cấm các hình thức trợ cấp nghề cá có hại nhất, hiệp định trợ cấp nghề cá WTO sẽ giúp bảo vệ nguồn cá trên thế giới và sinh kế của hàng trăm triệu người dân phụ thuộc vào nghề cá để có thực phẩm, thu nhập và việc làm. Được thông qua với sự đồng thuận tại Hội nghị Bộ trưởng WTO lần thứ 12 vào tháng 6 năm 2022, các quy định của hiệp định này cấm trợ cấp cho hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định, đánh bắt cá ở các nguồn lợi bị khai thác quá mức và đánh bắt cá ở vùng biển khơi không theo quy định.
Năm 2021, 35,5% trữ lượng cá toàn cầu đã bị khai thác quá mức so với 10% vào năm 1974. Ước tính tổng trợ cấp cho các hoạt động đánh bắt cá biển trên toàn cầu lên tới 35 tỷ đô la Mỹ mỗi năm. Trong số tiền này, khoảng 22 tỷ đô la Mỹ bị coi là có hại, góp phần làm suy giảm nguồn lợi biển.
Tổng Thư ký UNCTAD Rebeca Grynspan thay mặt Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres và Đại sứ Olivier Poivre d'Arvor thay mặt Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã gửi lời chúc mừng. Các thông điệp video được cung cấp bởi Thủ tướng Barbados Mia Mottley, Thủ tướng Cabo Verde Ulisses Correia e Silva, Tổng thống Chile Gabriel Boric, Thủ tướng Iceland Kristrún Frostadóttir, Thủ tướng Malaysia Anwar bin Ibrahim, Phó Tổng thống Thụy Sĩ Guy Parmelin, Phó Thủ tướng Fiji Manoa Kamikamica và Đặc phái viên Liên Hợp Quốc về Đại dương Peter Thomson. "Tôi mạnh mẽ khuyến khích tất cả các thành viên còn lại hoàn tất việc chấp thuận ngay lập tức", Tổng Giám đốc Okonjo-Iweala phát biểu. "Một trong những nguyện vọng chính của tôi là chứng kiến hiệp định được tất cả các thành viên phê chuẩn tại Hội nghị Bộ trưởng WTO lần thứ 14 dự kiến diễn ra vào tháng 3 năm 2026, nơi chúng ta sẽ có cơ hội cùng nhau ăn mừng thành tựu chung này".
Một số thành viên WTO đã hưởng ứng lời kêu gọi của Tổng Giám đốc Okonjo-Iweala về việc tất cả các thành viên phê chuẩn hiệp định và đề nghị hỗ trợ xây dựng năng lực tại các nền kinh tế đang phát triển để giúp họ thực hiện hiệp định này.
Thực hiện Hiệp định
Các Bộ trưởng đã thành lập Quỹ Cá WTO nhằm cung cấp cho các nền kinh tế đang phát triển và các nước kém phát triển nhất (LDC) hỗ trợ kỹ thuật và xây dựng năng lực cần thiết để thực hiện các nghĩa vụ mới và quản lý nghề cá một cách bền vững hơn. 17 thành viên đã cam kết đóng góp hơn 18 triệu đô la Mỹ cho Quỹ Cá của WTO. Đầu tháng 6 năm 2025, Quỹ đã phát động Lời kêu gọi Đề xuất đầu tiên, mời các thành viên đủ điều kiện đã phê chuẩn hiệp định nộp đơn xin tài trợ dự án nhằm hỗ trợ họ thực hiện hiệp định. Hạn chót nộp đơn là ngày 9 tháng 10 năm 2025.
Để giám sát việc thực hiện hiệp định, một Ủy ban Trợ cấp Nghề cá sẽ được thành lập để duy trì đối thoại thường xuyên về các hoạt động đánh bắt cá và trợ cấp của các nước thành viên, đồng thời tăng cường tính minh bạch về các hoạt động của các chính phủ.

Nguồn: Vitic/ wto.org