Theo đoạn 8 của Quyết định cấp Bộ trưởng về Hiệp định TRIPS, các thành viên WTO đã đồng ý đưa ra quyết định trước ngày 17 tháng 12 năm 2022 về việc có gia hạn Quyết định này để điều chỉnh việc sản xuất và cung cấp các thiết bị chẩn đoán và điều trị COVID-19 hay không, xác nhận quyền của các thành viên được bỏ qua hiệu lực độc quyền của bằng sáng chế và cung cấp phạm vi lớn hơn để thực hiện hành động trực tiếp nhằm đa dạng hóa sản xuất các sản phẩm này thông qua việc làm rõ các tính linh hoạt hiện có và miễn trừ có mục tiêu trong vòng 5 năm tới.
Do khó đạt được sự đồng thuận về việc gia hạn, Hội đồng TRIPS đã quyết định vào tháng 12 năm 2022 đề xuất với Đại Hội đồng WTO hoãn thời hạn cho một quyết định như vậy. Ngày 19/12/2022, Đại Hội đồng WTO đã đồng ý với khuyến nghị này và quyết định dời chủ đề thời hạn gia hạn tới cuộc họp tiếp theo, được tổ chức vào ngày 6-7 tháng 3 năm 2023, trong đó các thành viên một lần nữa đồng ý giữ nguyên vấn đề để tiếp tục thảo luận trong Hội đồng TRIPS.
Được Đại sứ Lansana Gberie (Sierra Leone) tạo điều kiện thuận lợi trong cuộc họp cuối cùng với tư cách là Chủ tịch Hội đồng, các thành viên đã nhắc lại các quan điểm về vấn đề này. Các thành viên của các quốc gia đang phát triển và kém phát triển nhất (LDC) bày tỏ sự thất vọng khi không đáp ứng được thời hạn tháng 12 năm 2022 do các bộ trưởng đặt ra tại MC12. Một số thành viên nhận xét rằng việc gia hạn Quyết định TRIPS là một vấn đề niềm tin đối với WTO, vì chỉ riêng giải pháp về vắc-xin là không đủ để đóng góp quan trọng vào nỗ lực cứu sống bệnh nhân COVID-19. Các nước này cho rằng sự tập trung sản xuất góp phần vào việc triển khai chẩn đoán và điều trị COVID-19 một cách không công bằng, có nguy cơ làm mất đi những thành tựu về sức khỏe cộng đồng đã đạt được trong đại dịch và kêu gọi một giải pháp đa phương dưới hình thức cơ chế sẵn sàng kích hoạt như một phần của sự chuẩn bị cho các đại dịch trong tương lai.
Các thành viên khác kêu gọi có thêm bằng chứng và các cuộc thảo luận dựa trên thực tế trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào về việc gia hạn Quyết định TRIPS, lưu ý rằng việc đánh giá thêm và tham vấn nội bộ đang diễn ra để giúp cung cấp thông tin cho cuộc thảo luận và giải quyết các câu hỏi mở. Một số nước đặt câu hỏi liệu có tồn tại vấn đề khó khăn do sở hữu trí tuệ gây ra đối với phương pháp điều trị và chẩn đoán hay không và cảnh báo chống lại bất kỳ thay đổi nào đối với khuôn khổ IP quốc tế mà không có bằng chứng đáng kể, vì điều này có thể làm suy yếu đầu tư và đổi mới, gây rủi ro cho khả năng giải quyết vấn đề sức khỏe và các trường hợp khẩn cấp khác của các thành viên cả hiện tại và trong tương lai.
Đại sứ Gberie cảm ơn các thành viên về cuộc đối thoại mang tính xây dựng và kêu gọi lập kế hoạch tốt từ trước nếu muốn đạt được kết quả và đạt được sự thống nhất trong những tháng tới. Cuộc họp tiếp theo của Hội đồng TRIPS dự kiến diễn ra vào ngày 14-15/6/2023.
Trong cuộc thảo luận về IP và COVID-19, các thành viên đã xem xét báo cáo tổng hợp của Ban thư ký WTO về các biện pháp IP liên quan đến COVID-19. Báo cáo này này cũng phục vụ để tiếp tục hoặc bắt đầu công việc phân tích các bài học kinh nghiệm và những thách thức gặp phải trong đại dịch như được chỉ ra trong đoạn 24 của Tuyên bố cấp Bộ trưởng về Ứng phó của WTO đối với Đại dịch COVID-19 và Chuẩn bị sẵn sàng cho Đại dịch trong tương lai và giải quyết mọi thông tin liên lạc có thể được nhận từ các thành viên theo khoản 5 của Quyết định cấp Bộ trưởng về Hiệp định TRIPS.
Thông báo về luật và quy định sở hữu trí tuệ trong nước
Theo yêu cầu minh bạch của TRIPS để thông báo các luật và quy định trong nước liên quan đến sở hữu trí tuệ, Hội đồng đã nhận được hơn 120 thông báo mới từ hơn 20 thành viên khác nhau, hầu hết đã cung cấp thông tin chi tiết về luật mà các nước này đã chia sẻ. Ban thư ký WTO cũng giới thiệu Báo cáo hàng năm về thông báo và các luồng thông tin khác cung cấp trạng thái, theo dõi tỷ lệ gửi và xác định xu hướng hoạt động của các thành viên theo cơ chế minh bạch của Hiệp định TRIPS.
Sở hữu trí tuệ và đổi mới
Theo dõi các mục trước đây về sở hữu trí tuệ và đổi mới thường xuyên được bổ sung vào chương trình nghị sự của Hội đồng TRIPS kể từ năm 2012, các nhà đồng tài trợ Úc, Canada, Liên minh Châu Âu, Hồng Kông (Trung Quốc), Nhật Bản, Singapore, Thụy Sĩ, Đài Loan (Trung Quốc), Vương quốc Anh và Mỹ đã đệ trình một thông báo (IP/C/W/697) về "Hợp tác xuyên biên giới giữa các cơ quan IP". Tài liệu nhấn mạnh rằng sự phát triển của các hệ thống thương mại tự do và sự phát triển của công nghệ thông tin đã làm tăng sự di chuyển xuyên biên giới của thông tin, con người, dịch vụ, hàng hóa và tiền tệ, ngày càng toàn cầu hóa các hoạt động kinh tế của các công ty.
Thông báo lưu ý rằng từ góc độ sở hữu công nghiệp, tổng số đơn đăng ký bằng sáng chế do các nhà đổi mới trên toàn thế giới nộp đã tăng từ khoảng một triệu vào những năm 1990 lên hơn 3,4 triệu vào năm 2021. Xu hướng gia tăng này cũng áp dụng cho nhãn hiệu và kiểu dáng, với một kỷ lục 13,9 triệu đơn đăng ký nhãn hiệu và 1,2 triệu đơn đăng ký thiết kế được nộp trên toàn thế giới vào năm 2021.
Ngoài ra, số lượng đơn đăng ký/đăng ký quốc tế theo hệ thống PCT (bằng sáng chế), Madrid (nhãn hiệu) và Hague (kiểu dáng) của Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới, như các chỉ số về hoạt động sở hữu công nghiệp đa phương, đã đạt mức kỷ lục vào năm 2021. Ngay cả trong giai đoạn giữa năm 2021 về suy thoái kinh tế do đại dịch COVID-19 gây ra, báo cáo chỉ ra rằng, các doanh nghiệp, nhà sáng tạo và đổi mới vẫn tiếp tục tham gia mạnh mẽ vào các hoạt động liên quan đến sở hữu công nghiệp, giúp thế giới phục hồi sau đại dịch một cách kiên cường.
Trong bối cảnh này, các nhà đồng tài trợ nhấn mạnh rằng điều quan trọng đối với người nộp đơn bằng sáng chế là có một môi trường được thiết lập để họ có thể đạt được các quyền sở hữu công nghiệp một cách thuận lợi và có thể dự đoán được khi tìm kiếm sự bảo hộ sở hữu công nghiệp trên toàn thế giới. Thừa nhận vai trò quan trọng của các cơ quan sở hữu trí tuệ trong nước trong việc đảm bảo, thúc đẩy và bảo vệ quyền sở hữu công nghiệp, các nhà đồng tài trợ nhấn mạnh rằng việc chia sẻ nỗ lực hợp tác giữa các cơ quan sở hữu trí tuệ ở mỗi khu vực và quốc gia sẽ là cơ sở tham khảo để mỗi thành viên xem xét các chính sách trong tương lai và nỗ lực phát triển một hệ thống sở hữu công nghiệp toàn cầu hóa hơn.
Các thành viên nêu bật các ví dụ về lợi ích tiềm năng của sự hợp tác giữa các cơ quan sở hữu trí tuệ, các hình thức hợp tác sẽ mang lại lợi ích trực tiếp cho người sử dụng hệ thống sở hữu công nghiệp và những nỗ lực hợp tác không thành công. Họ cũng chia sẻ quan điểm về những lĩnh vực cần cải thiện trong nỗ lực hợp tác hiện tại giữa các cơ quan sở hữu trí tuệ và kế hoạch triển khai các nỗ lực hợp tác trong tương lai.
Không vi phạm và khiếu nại tình huống
Tiếp theo một quyết định khác của MC12, các thành viên đã thảo luận về vấn đề lâu nay là kiểm tra phạm vi và thể thức đối với các khiếu nại về tình huống và không vi phạm (NVSC) theo Hiệp định TRIPS. Vào tháng 6 năm 2022, các Bộ trưởng đã thông qua Quyết định về các khiếu nại không vi phạm TRIPS, chỉ đạo Hội đồng TRIPS tiếp tục xem xét vấn đề này và đưa ra các khuyến nghị cho Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 13, dự kiến vào tháng 2 năm 2024. Các Bộ trưởng cũng nhất trí rằng, trong thời gian chờ đợi, các thành viên sẽ không đưa ra những khiếu nại như vậy theo Hiệp định TRIPS.
Các thành viên nhắc lại quan điểm khác nhau về việc liệu các trường hợp không vi phạm như vậy có khả thi trong lĩnh vực TRIPS hay không. Một số phái đoàn coi NVSC là cần thiết để duy trì sự cân bằng về quyền và nghĩa vụ trong Hiệp định TRIPS đồng thời giúp đảm bảo rằng các nghĩa vụ hợp pháp không bị phá vỡ hoặc trốn tránh. Những người khác tin rằng không có chỗ cho việc áp dụng NVSC trong IP vì sự không an toàn về mặt pháp lý và hạn chế tính linh hoạt có thể xảy ra sau đó và ủng hộ lệnh cấm hoàn toàn trong TRIPS.
Các khiếu nại về tình huống và không vi phạm đề cập đến việc liệu các thành viên có thể đưa ra các khiếu nại tranh chấp của WTO hay không và trong những điều kiện nào khi họ cho rằng hành động của một thành viên khác hoặc một tình huống cụ thể đã tước đi lợi thế mong đợi theo một hiệp định của WTO, mặc dù không nghĩa vụ nào theo thỏa thuận đã bị vi phạm.
Hợp tác kỹ thuật và xây dựng năng lực
Trước cuộc họp của Hội đồng TRIPS, 30 quan chức chính phủ từ 18 LDCs đã tham dự hội thảo nhằm phân tích và tăng cường lợi ích của cơ chế minh bạch chuyển giao công nghệ được thiết lập theo Điều 66.2 của Hiệp định TRIPS. Điều 66.2 kêu gọi các nước phát triển cung cấp các ưu đãi cho các doanh nghiệp và tổ chức trong lãnh thổ của họ nhằm mục đích thúc đẩy và khuyến khích chuyển giao công nghệ cho các nước kém phát triển để giúp họ tạo ra một cơ sở công nghệ vững chắc và khả thi.
Sự kiện này cho phép những người tham gia nâng cao hiểu biết về các lĩnh vực ưu tiên phát triển công nghệ của các nước kém phát triển nhất LDC và cải thiện sự phối hợp giữa các nước LDC và các đối tác hợp tác của họ để hỗ trợ các dự án chuyển giao công nghệ, phù hợp với công việc và những phát triển gần đây trong các cơ quan khác nhau của WTO. Là một phần của chương trình hội thảo, một số đại biểu đã trực tiếp tham dự cuộc họp của Hội đồng TRIPS.
Theo yêu cầu trong các cuộc họp trước đây, một hội thảo chuyên đề hàng năm, tương tự như hội thảo được tổ chức cho Điều 66.2, được dự kiến để tạo điều kiện đối thoại về hợp tác kỹ thuật liên quan đến sở hữu trí tuệ theo Điều 67 của Hiệp định TRIPS. Ban thư ký WTO đang lên kế hoạch tổ chức một hội thảo như vậy vào ngày 12-14/6/2023. Chương trình sẽ bao gồm hai phân đoạn: phân đoạn hội thảo kéo dài hai ngày vào ngày 12-13/6 và phân đoạn cuối cùng, vào ngày 14/6/2023, bao gồm sự tham gia của thảo luận của Hội đồng TRIPS.
Các vấn đề khác
Chia sẻ thông tin về các tranh chấp của WTO liên quan đến Hiệp định TRIPS, chủ tịch đã thông báo cho các thành viên về việc Trung Quốc yêu cầu tham vấn với Hoa Kỳ về kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ và các biện pháp liên quan đối với một số chip bán dẫn điện toán tiên tiến và các sản phẩm sản xuất, các mặt hàng siêu máy tính, cũng như các công nghệ và dịch vụ liên quan, dành cho hoặc có liên quan đến Trung Quốc.
Chủ tịch Pimchanok Pitfield cũng nhắc lại rằng thời hạn hiện tại để ký gửi văn bản chấp nhận Nghị định thư sửa đổi Hiệp định TRIPS kéo dài đến ngày 31 tháng 12 năm 2023. Cho đến nay, 136 thành viên đã chấp nhận Hiệp định TRIPS sửa đổi. Đại sứ Gberie khuyến khích 28 thành viên còn lại hoàn tất các thủ tục trong nước và gửi văn bản chấp nhận tới Tổng Giám đốc WTO càng sớm càng tốt.

Nguồn: Vitic/ www.wto.org/english/news_e/news23_e/heal_17mar23_e.htm