Khối ASEAN đã không đạt được mục tiêu thực hiện tất cả các trụ cột của Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) vào cuối năm 2015, trì hoãn 105 trong số 506 mục tiêu. ASEAN tuyên bố rằng AEC đã được thành lập nhưng thực sự không thực hiện hết và do đó đã chuyển thời hạn. Kế hoạch tiếp theo được gọi là AEC Blueprint 2025 đã được thông qua tại Hội nghị Cấp cao Asean lần thứ 27 vào tháng 11 năm 2015.
Thành công lớn nhất của ASEAN trong giai đoạn này là đã được giảm thuế. Tính trung bình, các quốc gia thành viên đã giảm 96% dòng thuế của họ xuống mức 0% và tỷ lệ này sẽ đạt 98,7% vào năm 2018. Cam kết của ASEAN về chủ nghĩa khu vực mở đã dần trở thành hiện thực khi các quốc gia thành viên ban đầu tự nguyện đa phương hóa ưu đãi thuế của họ cho những nước không phải là thành viên ASEAN. Ngày nay, hơn 70% hoạt động thương mại trong nội bộ ASEAN được hưởng mức thuế ưu đãi 0 %.

Các biện pháp phi thuế quan của ASEAN tăng 266%
Tuy nhiên, những thành tựu trong tự do hoá thuế quan đã phần nào bị lu mờ do sự gia tăng của rào cản thương mại phi thuế quan, tăng từ 1.634 lên 5.975 rào cản trong giai đoạn 2000 - 2015. Các nước ASEAN cũng có những chính sách hạn chế dịch vụ hơn so với bất kỳ khu vực nào khác trên thế giới. Do đó, kết hợp việc đẩy mạnh công cuộc cải cách và hài hòa hoá chính sách đã chứng tỏ là việc khó khăn nhất. Việc tìm kiếm sự thống nhất trong các quy định về luật lệ vẫn là thách thức lớn vì các quốc gia thành viên có các trình độ phát triển khác nhau và kết quả là thường xuyên xung đột với các lợi ích quốc gia, từ đó dẫn đến sự chậm trễ trong việc thực hiện các sáng kiến ​​cụ thể cũng như trong việc phê chuẩn các hiệp định đã ký kết và sự điều chỉnh luật pháp quốc gia cho phù hợp hơn.
Để khắc phục điều này AEC Blueprint 2025 bao gồm năm trụ cột là tăng cường hội nhập, cạnh tranh, kết nối, bao trùm và toàn cầu hóa. Mặc dù có những điểm tương đồng với các trụ cột của bản gốc AEC Blueprint nhưng kế hoạch chi tiết mới này tập trung vào các lĩnh vực cải cách khó khăn hơn, bao gồm giảm những cản trở phi thuế quan đối với thương mại, đơn giản hóa các quy tắc xuất xứ cũng như tăng cường và làm sâu sắc hơn việc thực hiện các biện pháp thuận lợi hóa thương mại, thậm chí có các kế hoạch bắt đầu các cuộc đàm phán hướng tới thực hiện Hiệp định thương mại dịch vụ ASEAN (ATSA). Bản kế hoạch có các biện pháp tăng năng suất thông qua đổi mới công nghệ, phát triển nguồn nhân lực và tăng cường hoạt động nghiên cứu và phát triển, tăng cường sự tham gia vào các chuỗi giá trị toàn cầu, hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa và các doanh nhân để đảm bảo rằng họ cũng được lợi từ hội nhập ASEAN.
Mặc dù ASEAN rõ ràng muốn thúc đẩy tốc độ tiến tới AEC 2025 nhưng vấn đề thực sự là ở mục tiêu hướng tới có thể được thực hiện ở mức độ nào. ASEAN có một lịch sử lâu dài về việc ban hành các tuyên bố, kế hoạch hành động và các khuôn khổ không phải lúc nào cũng được chuyển thành hành động. Kế hoạch chi tiết AEC 2025 xác định rõ cơ chế đảm bảo các quốc gia thành viên tuân thủ các cam kết của họ. Hội đồng Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AECC) được chỉ định là cơ quan chính chịu trách nhiệm thực thi việc tuân thủ các biện pháp chiến lược của kế hoạch. Liệu AECC có giúp kiềm chế được những sự linh hoạt vốn có trong AEC 2025 và tránh được các tiền lệ lỡ kế hoạch trong các mục tiêu thương mại như trước đây hay không?
Điều này sẽ là vấn đề cốt yếu nếu chúng ta muốn tránh một lần gia hạn nữa cho AEC 2025.

Long Giang
Nguồn: bilaterals.org