Tổng hợp, phân tích hiệp định CPTPP trong tháng 12/2017
Chủ nhật, 31-12-2017AsemconnectVietnam - Trong tháng 12/2017, tin tức phân tích hiệp định đối tác tiến bộ và toàn diện xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) khá sôi động.
Tại sao Thủ tướng Justin Trudeau vẫn sẽ tham gia vào TPP mới
Canada gần như chắc chắn sẽ tham gia vào Hiệp định về đầu tư và thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP), mặc dù chính quyền của Thủ tướng Justin Trudeau khẳng định Canada không vội trong việc ký kết hiệp định gồm 11 quốc gia này.
Nguyên nhân chủ yếu là do doanh nghiệp Canada muốn vậy. Không có thuyết âm mưu nào ở đây cả. Đó thực sự là những gì đang diễn ra.
Canada luôn đưa ra các chính sách về thương mại dựa trên nhu cầu của doanh nghiệp. Chính sách quốc gia của Jonh A. Macdonald’s vào thế kỷ 19 về thuế bảo hộ cũng đã được xây dựng dựa trên yêu cầu từ phía các công ty.
Vào những năm 1970, khi các doanh nghiệp Canada thuyết phục Ottawa rằng họ bị thâu tóm quyền kiểm soát bởi các tập đoàn Hoa Kỳ, Canada đã nhúng tay can thiệp bằng chủ nghĩa quốc gia về kinh tế và bằng các biện pháp kiểm soát đầu tư nước ngoài.
Tuy nhiên vào những năm 1980, các doanh nghiệp lớn lại muốn một cái gì đó khác. Họ nói với Ủy ban Nghiên cứu Kinh tế Hoàng gia Canada rằng, cần thiết phải tiếp cận được thị trường rộng lớn của Hoa Kỳ.
Ủy ban hoàng gia, không cần biết lí do, lập tức tuyên bố Canada cần phải đàm phán thương mại tự do với Hoa Kỳ. Và Hiệp định thương mại giữa hai nước thực sự đã diễn ra.
Còn bây giờ doanh nghiệp Canada lại muốn xâm nhập thị trường châu Á.
Tuần trước, Hội đồng kinh doanh Canada (Hội đồng được thành lập bởi CEO của 150 doanh nghiệp lớn nhất Canada) đã chỉ trích Chính phủ vì rút chân khỏi TPP.
Chủ tịch Hội đồng Jonh Manley, cựu thành viên nội các thuộc Đảng Tự do cho rằng sự chậm trễ của Thủ tướng Trudeau trong việc ký kết TPP gây ra rủi ro lớn cho sự tham gia của Canada vào hiệp định này.
Ông Manley, vừa trở về từ chuyến thăm Tokyo, cho biết đã có những ý kiến cho rằng 10 quốc gia còn lại Brunei, Malaysia, Việt Nam, Nhật Bản, Mexico, Peru, Chilê, Singapore, Australia và New Zealand có thể ký kết hiệp định mà không cần có Canada.
Vì để Hiệp định TPP (với tên gọi chính thức hiện nay là Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) có hiệu lực, chỉ cần sự phê chuẩn của 6 quốc gia thành viên.
TPP ban đầu chỉ là một nỗ lực nhằm tạo ra một khu vực thương mại tự do giữa các nền kinh tế nhỏ bên bờ Thái Bình Dương, sau đó Hoa Kỳ tham gia vào Hiệp định này khiến nó trở nên cực kỳ quan trọng.
Canada đã tham gia các cuộc hội đàm để tránh bị bỏ lại phía sau. Và rồi Nhật Bản cũng gia nhập, khiến cho tư cách thành viên của Hiệp định trở nên có giá hơn bao giờ hết. Đến năm 2015, 12 quốc gia đã cùng ký kết một thỏa thuận.
Nhưng Tổng thống Donald Trump không thích TPP. Một trong những hành động đầu tiên của ông với tư cách là Tổng thống Hoa Kỳ là rút khỏi Hiệp định TPP, bỏ lại cho Nhật Bản nhiệm vụ cứu vớt Hiệp định. Chiến lược của Nhật Bản là cố gắng giữ nguyên những gì đã được ký kết để tránh đàm phán kéo dài.
Theo chiến lược này, các quốc gia có thể “từ bỏ” các điều khoản vốn được đưa ra đàm phán do áp lực của Hoa Kỳ.
Nhưng sẽ không đàm phán lại về bất cứ điều gì khác. Đặc biệt, Nhật Bản không muốn đàm phán lại các điều khoản đối với sản xuất ô tô, điều khoản vốn cho phép 70% linh kiện của ô tô có thể đến từ các quốc gia khác ngoài TPP.
70% là con số quá lớn đối với ngành công nghiệp phụ trợ của Canada, họ đã đề xuất một con số thấp hơn.
Tất cả những điều này là cơ sở để Thủ tướng Trudeau đưa ra quyết định trì hoãn ký kết một hiệp định TPP mới vào hồi đầu tháng 11 tại Việt Nam.
Ottawa cho biết họ không nhượng bộ về vấn đề ngôn ngữ để bảo vệ tốt hơn nền văn hóa của Canada. Đồng thời, Canada cũng muốn thay đổi các vấn đề liên quan đến ô tô, nhưng chưa nói rõ muốn thay đổi cụ thể những gì.
Cuối cùng ai sẽ nhượng bộ?
Tôi đoán rốt cuộc sẽ là Canada.
Hội đồng kinh doanh bao gồm các lãnh đạo của Ford Canada, General Motors Canada và gã khổng lồ về phụ tùng ô tô – Magna đã vận động hành lang một cách mạnh mẽ cho hiệp định thương mại này khiến chính phủ không thể phớt lờ.
Nguy cơ sụp đổ của Hiệp định Mậu dịch tự do Bắc Mỹ (NAFTA)càng thêm thúc giục Canada trong việc đẩy nhanh TPP.
Nói thế không có nghĩa rằng TPP là một hiệp định thực sự tốt. Các tiêu chuẩn về lao động của TPP rất thấp và gặp khó trong khâu thúc giục thực thi. Một số điều khoản liên quan đến sáng chế và sở hữu trí tuệ đã bị đình chỉ thực hiện. Nhưng các điều khoản đó sẽ được khôi phục lại nếu Hoa Kỳ thay đổi ý định, lại tham gia vào TPP.
Mặc dù không phải Hiệp định tốt nhất, TPP vẫn là hiệp định mà doanh nghiệp Canada mong muốn. Nếu lịch sử lặp lại, chính phủ của Thủ trướng Trudeau cuối cùng cũng sẽ tham gia.
Các nước TPP tiến gần đến Hiệp định không có Mỹ
Mười một nước thành viên của Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đã đưa ra tuyên bố chung về các nội dung trọng yếu của Hiệp định với tên gọi mới – Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), dự kiến được ký kết chính thức trong năm 2018. Hiệp định CPTPP thực thi phần lớn các điều khoản của TPP – phiên bản được ký trước đó bởi 11 nước hiện nay và Hoa Kỳ vào tháng 2 năm 2016.
TPP đã bị đình trệ từ khi Tổng thống Donald Trump rút Mỹ khỏi Hiệp định vào tháng 1 năm nay. Đây là bước đi đầu tiên trong chính sách thương mại mới của Trump. Vị tổng thống Hoa Kỳ ưu tiên Hiệp định thương mại tự do song phương (FTA) hơn các hiệp định đa phương, chỉ trích nhiều FTA hiện hữu của Hoa Kỳ, và dùng thâm hụt thương mại làm thước đó đánh giá “sức khỏe” của các mối quan hệ thương mại.
Hiện nay, Hoa Kỳ cũng đang đàm phán lại Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) với Canada và Mexico, hai nước thành viên của CPTPP. Đồng thời, Nhà Trắng cũng muốn sửa đổi FTA giữa Hoa Kỳ và Hàn Quốc (KORUS).
Mặc dù Hoa Kỳ không còn liên quan đến CPTPP, Hiệp định này vẫn có các ảnh hưởng tiềm tàng đến lợi ích kinh tế của một bộ phận người Mỹ, ảnh hưởng đến vai trò lãnh đạo của Mỹ trong các vấn đề thương mại quốc tế cũng như vai trò lâu nay của Mỹ trong việc xúc tiến một hệ thống thương mại mở và có nguyên tắc. Đồng thời, CPTPP càng củng cố thêm bằng chứng về sự rút lui của Hoa Kỳ khỏi châu Á, ảnh hưởng đến khả năng của Hoa Kỳ trong việc theo đuổi các mục tiêu khác trong khu vực này, theo nhiều chuyên gia phân tích.
Quốc hội Mỹ, cơ quan giám sát và thiết lập mục tiêu cho Chính phủ trong các vụ đàm phán thương mại và bỏ phiếu thông qua các đạo luật để thực thi các hiệp định FTA của Hoa Kỳ, có thể giữ một vai trò quan trọng trong quyết sách thương mại của Hoa Kỳ để phản ứng lại diễn biến của TPP. Hoa Kỳ hiện có FTA với 6 nước thành viên CPTPP với nhiều điều khoản tương tự như trong CPTPP, bao gồm việc miễn thuế gần như toàn bộ hàng hóa. Có nghĩa là, tác động chủ yếu của CPTPP đến kinh tế Hoa Kỳ chủ yếu bắt nguồn từ 5 nền kinh tế còn lại trong CPTPP chưa có FTA với Hoa Kỳ, đáng chú ý là Nhật Bản, Malaysia và Việt Nam. Cần biết thêm, CPTPP sẽ có hiệu lực sau 60 ngày kể từ khi 6 nước bất kỳ trong 11 nước thành viên hoàn tất thủ tục phê chuẩn Hiệp định.
Các điều khoản tạm hoãn thi hành
Để bảo lưu quyền lợi của Hoa Kỳ trong TPP, Nhật Bản – quốc gia đang dẫn dắt quá trình đàm phán CPTPP, đã chủ trương tạm hoãn các điều khoản chưa đạt được đồng thuận, thay vì sửa đổi chúng. Các bên đã đồng ý tạm gác lại 20 điều khoản, chủ yếu là các vấn đề được Mỹ yêu cầu trước đây và các nước khác bất đắc dĩ chấp nhận để được tiếp cận thị trường Hoa Kỳ.
Trong chương sở hữu trí tuệ, CPTPP đình chỉ các điều khoản về chế tài pháp lý và “bến an toàn” (safe harbor) cho các nhà cung cấp dịch vụ internet; điều khoản về gian lận và quản lý quyền kỹ thuật số. Trong chương đầu tư, cơ chế giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và chính phủ (ISDS) cũng bị đình chỉ đối với các mục như sàn lọc đầu tư (tiêu chuẩn cấp phép đầu tư của mỗi nước) và các thỏa thuận đầu tư giữa chính phủ nước sở tại và nhà đầu tư. Các thay đổi này có khả năng dẫn đến các tranh chấp đầu tư sẽ được giải quyết tại tòa án địa phương và bằng luật địa phương, đi ngược với mục tiêu mà Hoa Kỳ theo đuổi từ trước đến nay trong các thỏa ước đầu tư và trong các FTA.
Trong chương thương mại điện tử, các bên tạm hoãn thi hành để cân nhắc lại mức giá trị không đánh kể (de minimis) được miễn thuế trong chuyển phát nhanh. Các bên cũng gác lại điều khoản yêu cầu phải tuân thủ luật lao động trong nước khi tham gia dự thầu mua sắm chính phủ về hàng hóa và dịch vụ; đồng thời tạm hoãn một phần của điều khoản liên quan đến cấm mua bán động vật hoang dã trái phép.
Trong trường hợp Hoa Kỳ quay trở lại, việc khôi phục các điều khoản treo này sẽ chỉ được thực hiện khi có sự đồng ý của các thành viên hiện thời. Các bên vẫn phải giải quyết 4 vấn đề cụ thể khác, trong đó có yêu cầu từ phía Canada cho vấn đề ngoại lệ chung về văn hóa (thay vì quy định ngoại lệ trong từng chương như hiện nay) và yêu cầu từ phía Malaysia trong việc miễn thực thi các cam kết về doanh nghiệp nhà nước.
Quan ngại về tác động của CPTPP đối với khả năng cạnh tranh xuất khẩu của hàng hóa Hoa Kỳ
Các ngành xuất khẩu ở Mỹ lo lắng, CPTPP nếu đi vào hiệu lực có thể gây bất lợi cho các doanh nghiệp và công nhân nước này tại các thị trường của CPTPP. Biểu thuế trong CPTPP có thể không có gì thay đổi so với bản TPP gốc, tức sẽ miễn thuế cho hơn 99% dòng thuế ở mỗi quốc gia CTPP (riêng Nhật Bản là 95%) và sẽ giảm thuế mạnh ở các hàng hóa còn lại.
Đối với các sản phẩm có mức thuế cao như nông sản, thì sự khác biệt trong thuế suất là nhân quan trọng quyết định tính cạnh tranh của sản phẩm. Xuất khẩu thịt bò của Mỹ sang Nhật Bản, với kim ngạch năm 2016 là hơn 1 tỷ USD và đang bị áp thuế nhập khẩu 38.5%, có thể sẽ bị giảm sút nếu như CPTPP được thông qua, cho phép các nước thành viên CPTPP xuất vào Nhật chỉ chịu thuế suất nhập khẩu là 9%.
Bảng 1 cho thấy ví dụ về các mặt hàng xuất khẩu có giá trị lớn của Mỹ vào 3 thị trường lớn nhất trong CPTPP.
CPTPP cũng yêu cầu các nước thành viên gỡ bỏ hàng rào phi thuế quan và thiết lập ra các quy tắc thương mại. Và vì việc thực hiện các cam kết này thường được áp dụng chung, không phân biệt nước đối tác có phải thành viên CPTPP hay không, nên Mỹ cũng được hưởng “ké” lợi ích thương mại từ CPTPP mặc dù không tham gia Hiệp định.
Một vài nước thành viên CPTPP còn tham gia vào Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện và Khu vực (RCEP). Mặc dù RCEP kém toàn diện hơn CPTPP, nhưng một khi được thông qua, RCEP cũng có thể gây bất lợi cho hàng xuất khẩu của Hoa Kỳ khi các nước RCEP giảm thuế cho nhau, mà tất cả các đối tác thương mại chính của Hoa Kỳ trong khu vực đều là thành viên RCEP.
Viễn cảnh và nhận định
CPTPP xuất hiện trong bối cảnh hệ thống thương mại đang bất định. Phần lớn sự bất định này, đặc biệt ở khu vực châu Á, là do sự mơ hồ trong mục tiêu chính sách thương mại của Mỹ ở hiện tại lẫn tương lai, và do sự không chắc chắn liệu Mỹ sẽ còn tiếp tục vai trò lãnh đạo trong hệ thống thương mại và trong các định chế quốc tế.
Liên quan đến câu hỏi này, bản thân nước Mỹ cũng đang có 2 luồng ý kiến khác nhau về cái được và mất của thương mại quốc tế và các hiệp định thương mại. CPTPP có hàm ý rất quan trọng về mặt chính sách đối với Hoa Kỳ và Quốc hội nước này. Hiệp định chứa đựng các mục tiêu mà từ trước đến nay Mỹ luôn mong muốn đạt được trong các FTA, ví dụ như việc loại bỏ thuế quan trên diện rộng và cách tiếp cận “danh sách chọn bỏ” để tự do hóa thương mại dịch vụ, cũng như các cam kết được thiết kế theo yêu cầu của Mỹ về thương mại số và SOEs. Tuy nhiên, Hiệp định CPTPP cũng đã có một số thay đổi lớn so với TPP gốc trong các vấn đề như sở hữu trí tuệ và đầu tư – hai vấn đề ưu tiên hàng đầu của Mỹ. Trong thời gian tới, CPTPP có thể khiến cho các nhà làm chính sách của Hoa Kỳ phải xem xét lại một số vấn đề. Ví dụ:
Liệu Hoa Kỳ có muốn gia nhập CPTPP, khôi phục lại các điều khoản bị tạm hoãn khó khăn ra sao?
Các nước khác có muốn tham gia CPTPP không? Nếu có, điều này sẽ ảnh hưởng như thế nào đến mẫu hình thương mại giữa Mỹ và những nước đó?
Việc Mỹ vắng mặt trong hai sáng kiến thương mại khu vực lớn (CPTPP và RCEP) sẽ tác động như thế nào để tầm ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực châu Á Thái Bình Dương?
Tổng thống Trump nói “không” với TPP nhưng hiệp định này vẫn tồn tại
Tổng thống Donald Trump đã liên tục đảo ngược các chính sách kế thừa từ cựu Tổng thống Barack Obama và Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) - một hiệp định thương mại khu vực giữa 12 quốc gia, chiếm khoảng 40% sản lượng kinh tế toàn cầu và 1/3 thương mại thế giới - cũng không phải là trường hợp ngoại lệ. Ngay sau khi nhậm chức, Tổng thống Trump đã chính thức rút Mỹ khỏi TPP.
Khi Mỹ đã rút lui, Nhật Bản ngay lập tức nắm giữ vai trò dẫn dắt TPP, cố gắng khôi phục hiệp định hoặc ít nhất là duy trì sự ủng hộ trong thời gian này.
Ôn Bruce Andrews, Giám đốc điều hành hãng Rock Creek Global Advisors, đồng thời là cựu Thứ trưởng Bộ Thương mại Mỹ, nói với tờ The Diplomat: "Nhật Bản là nền kinh tế lớn nhất còn lại trong TPP. Đó là một thành viên quan trọng. Nước này công nhận các giá trị của thị trường mở, tầm quan trọng của các tiêu chuẩn cao và các quy tắc thương mại trong một khu vực đang phát triển nhanh chóng ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương".
Tổng thống Donald Trump đã liên tục đảo ngược các chính sách kế thừa từ cựu Tổng thống Barack Obama và Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) - một hiệp định thương mại khu vực giữa 12 quốc gia, chiếm khoảng 40% sản lượng kinh tế toàn cầu và 1/3 thương mại thế giới - cũng không phải là trường hợp ngoại lệ. Ngay sau khi nhậm chức, Tổng thống Trump đã chính thức rút Mỹ khỏi TPP.
Khi Mỹ đã rút lui, Nhật Bản ngay lập tức nắm giữ vai trò dẫn dắt TPP, cố gắng khôi phục hiệp định hoặc ít nhất là duy trì sự ủng hộ trong thời gian này.
Ôn Bruce Andrews, Giám đốc điều hành hãng Rock Creek Global Advisors, đồng thời là cựu Thứ trưởng Bộ Thương mại Mỹ, nói với tờ The Diplomat: "Nhật Bản là nền kinh tế lớn nhất còn lại trong TPP. Đó là một thành viên quan trọng. Nước này công nhận các giá trị của thị trường mở, tầm quan trọng của các tiêu chuẩn cao và các quy tắc thương mại trong một khu vực đang phát triển nhanh chóng ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương".
Tháng 11 vừa qua, các nước còn lại trong TPP, thường được gọi là TPP 11 - Nhật Bản, Singapore, Malaysia, Việt Nam, Brunei, New Zealand, Australia, Canada, Mexico, Peru và Chilê, nhân dịp Hội nghị APEC đã ra tuyên bố cam kết khôi phục lại hiệp định thương mại này mà không có Mỹ (tất cả 11 bên ký kết đều là thành viên APEC).
Tuy các Bộ trưởng đã không đạt được thỏa thuận cuối cùng về hiệp định nhưng đồng ý về các nguyên tắc cốt lõi tiêu chuẩn cao về lao động và bảo vệ môi trường và từ bỏ các điều khoản sở hữu trí tuệ vốn được Mỹ hậu thuẫn. Hiệp định TPP được đổi sang tên mới là Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).
Đặc biệt, Canada đang trong giai đoạn cố gắng đàm phán lại NAFTA với Mỹ, đã miễn cưỡng cam kết về một lộ trình nhanh chóng để sửa đổi TPP. New Zealand, Malaysia và Peru cũng bày tỏ mối quan tâm về việc hiệp định được thúc đẩy quá nhanh.
Tuy nhiên, 11 thành viên TPP còn lại, chiếm khoảng 1/6 thương mại thế giới, cam kết thúc đẩy thỏa thuận này, vốn đã mất hơn một thập niên đàm phán, cắt giảm được 18.000 dòng thuế, bao gồm các điều khoản tiêu chuẩn cao chưa từng có về bảo vệ môi trường, lao động và sở hữu trí tuệ và được xem là đối trọng quan trọng đối với sự gia tăng ảnh hưởng của nền kinh tế Trung Quốc.
Tuy các Bộ trưởng đã không đạt được thỏa thuận cuối cùng về hiệp định nhưng đồng ý về các nguyên tắc cốt lõi tiêu chuẩn cao về lao động và bảo vệ môi trường và từ bỏ các điều khoản sở hữu trí tuệ vốn được Mỹ hậu thuẫn. Hiệp định TPP được đổi sang tên mới là Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).
Đặc biệt, Canada đang trong giai đoạn cố gắng đàm phán lại NAFTA với Mỹ, đã miễn cưỡng cam kết về một lộ trình nhanh chóng để sửa đổi TPP. New Zealand, Malaysia và Peru cũng bày tỏ mối quan tâm về việc hiệp định được thúc đẩy quá nhanh.
Tuy nhiên, 11 thành viên TPP còn lại, chiếm khoảng 1/6 thương mại thế giới, cam kết thúc đẩy thỏa thuận này, vốn đã mất hơn một thập niên đàm phán, cắt giảm được 18.000 dòng thuế, bao gồm các điều khoản tiêu chuẩn cao chưa từng có về bảo vệ môi trường, lao động và sở hữu trí tuệ và được xem là đối trọng quan trọng đối với sự gia tăng ảnh hưởng của nền kinh tế Trung Quốc.
Các cuộc đàm phán TPP có thể kết thúc vào đầu năm tới vì các nhà đàm phán chỉ còn phải tập trung vào các điều khoản doanh nghiệp nhà nước liên quan nhiều đến Malaysia và sự bất đồng về than đá liên quan đến Brunei. Bên cạnh đó, do sự rút lui của Mỹ, các nước thành viên cũng phải đàm phán để thống nhất đình chỉ khoảng 20 điều khoản và có thể thuyết phục Mỹ tham gia trở lại vào hiệp định này mà không phải thương lượng lại.
Ông Joshua Meltzer, một thành viên cao cấp của Chương trình phát triển kinh tế và toàn cầu tại Viện Brookings, nói với tờ The Diplomat: "Có một quan điểm đáng lưu ý rằng TPP cần được giữ lại”.
Ông Joshua Meltzer, một thành viên cao cấp của Chương trình phát triển kinh tế và toàn cầu tại Viện Brookings, nói với tờ The Diplomat: "Có một quan điểm đáng lưu ý rằng TPP cần được giữ lại”.
“Đây là một bước tiến quan trọng của hoạt động thương mại ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương với các quy tắc tiêu chuẩn cao trong các lĩnh vực như thương mại số, doanh nghiệp nhà nước, lao động và môi trường. Các bước tiếp theo sẽ là đưa ra các chi tiết của thỏa thuận, giải quyết bất kỳ vấn đề nổi cộm nào và bắt đầu các thủ tục thông qua trong nước để hiệp định có hiệu lực. Hàn Quốc Philippines và Thái Lan đã bày tỏ mối quan tâm tham gia hiệp định này”, ông Wendy Cutler, Phó Chủ tịch Viện chính sách xã hội châu Á khẳng định.
TPP trừ Mỹ
TPP trừ Mỹ
Tổng thống Trump rút khỏi TPP do lo ngại rằng hiệp định này sẽ lấy đi công ăn việc làm của người Mỹ và tăng thâm hụt thương mại. Mặc dù vậy, các doanh nghiệp Mỹ bây giờ lại lo lắng họ sẽ bị gạt ra khỏi một trong những khu vực kinh tế phát triển nhanh nhất trên thế giới trong khi các đối thủ cạnh tranh bước vào lấp chỗ trống. Tuy nhiên, việc Mỹ rút khỏi TPP không được thực hiện một cách nhẹ nhàng. TPP 11 vẫn có thể tiến lên phía trước mà không có Mỹ nhưng mong muốn chủ yếu của các nước tham gia hiệp định này lại là muốn thâm nhập vào thị trường Mỹ nên quyết định của Tổng thống Trump đã gây ra những vấn đề về chính trị trong các cuộc bầu cử ở các nước thành viên TPP 11.
Ngay cả khi Mỹ đã rút khỏi TPP, Nhật Bản - nền kinh tế lớn thứ hai trong hiệp định - vẫn là một điểm thu hút lớn đối với các nước thuộc TPP, đặc biệt là các nước đang phát triển như Việt Nam.
"TPP mang lại rất nhiều lợi ích cho các quốc gia nhỏ khi tiếp cận được thị trường Nhật Bản, vốn đã bị đóng cửa trong quá khứ, để đổi lấy việc áp dụng một bộ quy tắc tiêu chuẩn cao", ông Michael Froman, cựu Đại diện Thương mại Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Obama và hiện là Chủ tịch Hội đồng quan hệ đối ngoại, nói với tờ The Diplomat.
Ngay cả khi Mỹ đã rút khỏi TPP, Nhật Bản - nền kinh tế lớn thứ hai trong hiệp định - vẫn là một điểm thu hút lớn đối với các nước thuộc TPP, đặc biệt là các nước đang phát triển như Việt Nam.
"TPP mang lại rất nhiều lợi ích cho các quốc gia nhỏ khi tiếp cận được thị trường Nhật Bản, vốn đã bị đóng cửa trong quá khứ, để đổi lấy việc áp dụng một bộ quy tắc tiêu chuẩn cao", ông Michael Froman, cựu Đại diện Thương mại Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Obama và hiện là Chủ tịch Hội đồng quan hệ đối ngoại, nói với tờ The Diplomat.
Trọng tâm trong các cuộc thảo luận về TPP nhân dịp APEC là các quy định mà Mỹ đã thúc đẩy và nay các nước còn lại có thể muốn xem xét. Ví dụ, Việt Nam và Malaysia có thể muốn các quy định về bảo hộ lao động và môi trường có tiêu chuẩn thấp hơn so với những gì được đã có trong phiên bản TPP ban đầu.
"Hiện các bên đang đàm phán xem những điều khoản nào sẽ bị đóng băng - không phải đàm phán lại và được đưa vào diện bảo lưu chờ cho đến khi Mỹ quay trở lại”, ông Froman nói: "Phương án tốt nhất là tránh mở lại đàm phán, giảm thiểu số lượng các điều khoản vào loại đó và tránh được khái niệm về TPP yếu. Có nhiều mối đe dọa đối với tất cả các nước thành viên trong việc tiến tới với một hiệp định tiêu chuẩn cao và gửi một tín hiệu tích cực đến thương mại toàn cầu".
Mặc dù các nước đang phát triển nhỏ hơn có thể muốn hạ bớt một số quy định bắt buộc của Mỹ, các chuyên gia cho rằng phiên bản TPP 11 sẽ rất gần với thỏa thuận ban đầu.
Ví dụ, trong những ngày trước APEC, các nước đã tránh được tình huống đàm phán lại khi New Zealand tìm ra cách duy trì các hạn chế đối với người nước ngoài mua nhà để cố gắng quản lý thị trường nhà ở mà không vi phạm TPP.
Mặc dù các nước đang phát triển nhỏ hơn có thể muốn hạ bớt một số quy định bắt buộc của Mỹ, các chuyên gia cho rằng phiên bản TPP 11 sẽ rất gần với thỏa thuận ban đầu.
Ví dụ, trong những ngày trước APEC, các nước đã tránh được tình huống đàm phán lại khi New Zealand tìm ra cách duy trì các hạn chế đối với người nước ngoài mua nhà để cố gắng quản lý thị trường nhà ở mà không vi phạm TPP.
Ông Jeffrey Schott, thành viên cao cấp thuộc Viện nghiên cứu kinh tế quốc tế Peterson, nói với tờ The Diplomat: "Có một cơ hội rất lớn để các nước TPP 11 sẽ đồng ý tiến tới thực hiện hiệp định này. Sẽ có một số điều khoản bị đình chỉ, đặc biệt là những điều khoản mà Mỹ yêu cầu và được 11 quốc gia khác cam kết nhưng trong hầu hết các khía cạnh, chúng ta sẽ thấy hiệp định vẫn còn nguyên vẹn. Rất có thể TPP 11 sẽ tiếp tục được thảo luận trong năm 2018 và có hiệu lực vào năm 2019.
TPP 11 cũng có thể sẽ để ngỏ cơ hội cho Mỹ tham gia trở lại vào một ngày nào đó dưới thời chính quyền Tổng thống mới, chính sách của Mỹ có thể sẽ thay đổi. Tôi cũng để ngỏ khả năng các nước thành viên sẽ sẵn sàng xem xét đàm phán lại một số điều khoản của TPP để khuyến khích Mỹ tái tham gia".
TPP 11 cũng có thể sẽ để ngỏ cơ hội cho Mỹ tham gia trở lại vào một ngày nào đó dưới thời chính quyền Tổng thống mới, chính sách của Mỹ có thể sẽ thay đổi. Tôi cũng để ngỏ khả năng các nước thành viên sẽ sẵn sàng xem xét đàm phán lại một số điều khoản của TPP để khuyến khích Mỹ tái tham gia".
Lợi ích của TPP
Theo một báo cáo của Ngân hàng Thế giới, TPP sẽ cắt giảm thuế quan một cách hiệu quả trong dài hạn. Mặc dù hầu hết các mức thuế và rào cản thương mại giữa nhiều thành viên TPP đã ở mức thấp so với các mức trong quá khứ nhưng TPP sẽ dần dần loại bỏ gần như tất cả các khoản thuế rất cao còn sót lại như mức thuế 350% đối với nhập khẩu thuốc lá của Mỹ. TPP cũng giảm các rào cản thương mại liên quan đến các biện pháp phi thuế quan đáng kể ở nhiều nước thành viên. Báo cáo này cũng trích dẫn một mô hình dự đoán rằng đến năm 2030, TPP sẽ tăng GDP của các nước thành viên lên đến 10%. Điều này sẽ là một sự cân bằng quan trọng đối với sự suy thoái thương mại đang diễn ra từ năm 2011.
Theo một báo cáo của Ngân hàng Thế giới, TPP sẽ cắt giảm thuế quan một cách hiệu quả trong dài hạn. Mặc dù hầu hết các mức thuế và rào cản thương mại giữa nhiều thành viên TPP đã ở mức thấp so với các mức trong quá khứ nhưng TPP sẽ dần dần loại bỏ gần như tất cả các khoản thuế rất cao còn sót lại như mức thuế 350% đối với nhập khẩu thuốc lá của Mỹ. TPP cũng giảm các rào cản thương mại liên quan đến các biện pháp phi thuế quan đáng kể ở nhiều nước thành viên. Báo cáo này cũng trích dẫn một mô hình dự đoán rằng đến năm 2030, TPP sẽ tăng GDP của các nước thành viên lên đến 10%. Điều này sẽ là một sự cân bằng quan trọng đối với sự suy thoái thương mại đang diễn ra từ năm 2011.
Thêm 5 quốc gia nhập CPTPP sẽ thúc đẩy lợi ích từ CPTPP tăng mạnh
Bài nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson (PIIE) cho rằng Hiệp định TPP mới (CPTPP) có thể vượt xa hơn những lợi ích của hiệp định RCEP nếu Phillipines và bốn quốc gia khác cùng tham gia. CPTPP sẽ được củng cố sức mạnh bằng việc bổ sung thêm Indonesia, Hàn Quốc, Philippines, Đài Loan và Thái Lan.
TPP 16 nước, mà PIIE đặt tên là "TPP-16", được kỳ vọng sẽ mang lại lợi ích lên đến 449 tỷ USD cho toàn cầu và 486 tỷ USD cho các nền kinh tế thành viên. PIIE cho biết, "Lợi ích của TPP-16 rất lớn bởi vì hiệp định này sẽ áp dụng các điều khoản thương mại chất lượng cao giữa ba quốc gia công nghiệp hiện không có hiệp định thương mại với nhau. Đồng thời, hiệp định sẽ tiến xa hơn các hiệp định khác trong việc thành lập các chuỗi cung ứng mới tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương ".
Nhà kinh tế học Jong-woo Kang của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) và Vụ Hợp tác Khu vực cho biết việc Hoa Kỳ rút lui sẽ làm giảm lợi ích kinh tế từ TPP.
Với Mỹ, tổng xuất khẩu của 12 nước thành viên sẽ chiếm 26,6% thương mại thế giới nhưng với 11 nước thành viên, thị phần thương mại thế giới của họ giảm xuống còn 15,2% và tỷ lệ chia sẻ nội bộ chỉ còn 2,3%. Ông Kang cho biết bởi Hoa Kỳ là nước có thị trường thương mại lớn nhất trong số 12 nước của TPP, chiếm 11,4% thương mại thế giới và 41% thương mại giữa các nước thành viên.
Tuy nhiên, ông nói rằng với sự rút lui của Mỹ, các thành viên khác của TPP sẽ có nhiều động lực hơn để đầu tư vào Canada, đặc biệt với các nước vẫn chưa có hiệp định thương mại tự do với Canada và Mỹ. "11 quốc gia còn lại vẫn có lý do chính đáng để duy trì TPP theo cách này hay cách khác. Hơn nữa, các thành viên nên chủ động xem xét mở rộng phạm vi để có thể bổ sung các thành viên mới sẵn sàng tham gia các cam kết”.
PIIE cho biết, việc bổ sung thành viên có thể là lựa chọn tốt nhất hiện nay cho TPP. Dựa trên các tính toán của mình, PIIE cho biết theo khuôn khổ TPP ban đầu, (có Hoa Kỳ) dự kiến sẽ tạo ra lợi ích toàn cầu khoảng 492 tỷ USD. Lợi ích này dự kiến sẽ thấp hơn nếu TPP chỉ còn 11 quốc gia, giảm chỉ còn khoảng 147 tỷ USD.
Các hiệp định thương mại khác, chẳng hạn như RCEP, cũng không mấy ấn tượng khi so sánh với TPP-16. RCEP chỉ có thể tạo ra lợi íchkhoảng 286 tỷ USD trên toàn cầu.
Tuy nhiên, RCEP và TPP-16 vẫn là lựa chọn thay thế tốt hơn cho TPP-11. "Các hiệp định chất lượng cao mang lại những lợi ích to lớn hơn. Ví dụ, TPP -16 có thể tạo ra gấp đôi lợi ích của RCEP, mặc dù GDP các nền kinh tế TPP-16 chỉ bằng một nửa GDP của khu vực RCEP", PIIE nhận định.
Trường hợp của Philippines
Cựu Ủy viên hội đồng thuế quan George Manzano trước đó thừa nhận rằng nếu không có thị trường Hoa Kỳ, TPP là một thỏa thuận thương mại chẳng có gì hấp dẫn đối với Philippines. Tuy nhiên, nếu đợi đến lúc Hoa Kỳ quyết định tái gia nhập TPP sau nhiệm kỳ của ông Trump, thì việc Philippines xin tham gia hiệp định sẽ càng khó khăn hơn.
Manzano cho biết việc gia nhập TPP bây giờ có thể không mang lại nhiều lợi ích cho Philippines, đặc biệt là những nhượng bộ về thương mại. Ông cho biết một số điều khoản trong TPP ban đầu khi Mỹ chưa rút khỏi rất khó để Philippines thực hiện. Lấy ví dụ một số điều khoản ban đầu của TPP yêu cầu Philippines thay đổi Hiến pháp 1987 và điều này không những gặp khó khăn về chính trị và còn về mặt thời gian nữa.
Tuy nhiên, Thứ trưởng phụ trách chính sách và hoạch định của Bộ Kinh tế và Phát triển Quốc gia (NEDA) Rosemarie G. Edillon cho biết TPP hiện không được thảo luận tại Ủy ban về Thuế và Các vấn đề liên quan (CTRM). CTRM khuyến cáo Tổng thống Duterte và Ủy ban thuế quan và các vấn đề liên quan của NEDA về những tác động đối với đất nước trên phương diện phát triển quốc tế; các cơ quan điều phối, đàm phán với các bên; và đề xuất với Tổng thống một chương trình hợp lý nhằm cơ cấu lại cấu trúc thuế quan.
Bà Edillon cho biết thêm rằng nhằm mục đích tinh giản danh sách các FTA trong khu vực, CTRM sẽ không ưu tiên TPP như RCEP.
Nhật Bản thúc đẩy ký kết TPP 11 vào tháng 3 năm 2018
Bộ trưởng Bộ Tái thiết kinh tế Nhật Bản đến Việt Nam và Mexico để tìm kiếm sự đồng thuận trong các vấn đề còn tồn đọng.
Chính quyền Nhật bản đang xúc tiến mục tiêu ký kết Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) phiên bản mới vào đầu tháng 3 năm 2018. TPP là hiệp định thương mại và đầu tư đa phương mà Hoa Kỳ từ bỏ trước đó.
Nhưng quyền lao động và các vấn đề khác vẫn còn là những nút thắt mà các nước thành viên TPP phải tháo gỡ, nếu muốn Hiệp định có hiệu lực trong năm 2019 như kỳ vọng. Tranh cãi xoay quanh việc Hoa Kỳ rút lui khỏi hiệp định đã được các nước dàn xếp bằng việc tạm thời “đóng băng” các điều khoản mà Washington yêu cầu trước đây, dưới thời chính quyền của Obama.
Bộ trưởng Bộ Tái thiết kinh tế Nhật Bản Toshimitsu Motegi đã có cuộc gặp gỡ với Bộ trưởng Bộ Công thương Việt Nam Trần Tuấn Anh tại Hà Nội hôm 25/12. Hai bộ trưởng đã thảo luận về những điều khoản của TPP liên quan đến tranh chấp lao động, nội dung mà Việt Nam muốn tạm hoãn thực hiện.
Ngược với Việt Nam, Mexico lại mong muốn thực thi sớm các điều khoản về tranh chấp lao động. Ông Motegi sẽ phải bay đến Mexico trong tháng 1 tới để tìm cách dung hòa sự khác biệt. Trong lúc đó, Nhật Bản sẵn lòng đồng ý dừng thực thi với hai điều khoản được Malaysia và Brunei yêu cầu.
Trưởng đoàn đàm phán TPP đến từ 11 nước thành viên sẽ gặp nhau tại Nhật Bản vào cuối tháng 1 để khẳng định lại chi tiết Hiệp định. Tokyo dự kiến, Hiệp định sẽ được ký kết vào cuối tháng 2 hoặc đầu tháng 3 năm 2018. Sau đó, các bên sẽ bước vào giai đoạn biên dịch Hiệp định sang ngôn ngữ của nước mình và tiến hành rà soát pháp lý ở mỗi nước. Và cuối cùng, các nước sẽ bước vào giai đoạn phê chuẩn hiệp định.
Riêng phía Nhật Bản, nước này đặt mục tiêu phê chuẩn chuẩn hiệp định trong phiên làm việc sắp tới của Quốc hội nước này, bắt đầu vào tháng 1 và kết thúc vào tháng 6/2018. “Vì vậy, đầu tháng 3 là hạn chót ký kết hiệp định”, một nguồn tin cho hay.
Chile cũng mong muốn TPP được ký kết càng sớm càng tốt. Tổng thống sắp ra đi Michelle Bachelet mong muốn dùng TPP để đánh dấu thành công cho chính quyền của bà trước khi trao lại quyền điều hành cho người kế nhiệm là ông Sebastian Pinera vào ngày 11/3 tới đây. Chile được dự kiến là quốc gia tổ chức lễ ký kết Hiệp định TPP.
Theo quy định mới, TPP 11 sẽ đi vào hiệu lực sau khi 6 nước thành viên phê chuẩn Hiệp định. Nhưng Canada, cứ khăng khăng đòi hỏi được bảo vệ vấn đề văn hóa, vẫn còn là một dấu hỏi lớn cho các nước.
Nguồn: Asem/WTO/Bloomberg…
IDEAS hoan nghênh Báo cáo phân tích lợi ích, chi phí của CPTPP, kêu gọi phê chuẩn hiệp định vào cuối năm 2022
Costa Rica xin gia nhập CPTPP, thúc đẩy thương mại với châu Á
Anh bắt đầu đàm phán gia nhập CPTPP và “thế trận” tiếp cận ASEAN
EVFTA - Trợ lực cho doanh nghiệp vượt qua dịch bệnh
Anh hướng tới hoàn tất đàm phán gia nhập CPTPP vào cuối năm 2022
Sự tham gia của Anh sẽ tăng cường chiều sâu và bề rộng của CPTPP
Peru phê chuẩn CPTPP - cơ hội thúc đẩy xuất khẩu của Việt Nam
Nhật Bản, Australia nhất trí thúc đẩy CPTPP và RCEP
Anh bắt đầu tiến trình đàm phán gia nhập Hiệp định CPTPP
Doanh nghiệp Canada ưu tiên quan hệ với Việt Nam, tận dụng CPTPP
Anh hoan nghênh các nước CPTPP xem xét đơn xin gia nhập của nước này
CPTPP: Các thành viên nhất trí đàm phán về đơn xin gia nhập của Anh
Phiên họp Hội đồng CPTPP xem xét đơn xin gia nhập của Anh
Cơ hội cho hàng xuất khẩu Việt Nam tại thị trường châu Mỹ nhờ CPTPP
Xuất khẩu cá tra sang thị trường Brazil giảm 2 con số
Tính đến giữa tháng 2/2023, xuất khẩu cá tra Việt Nam sang thị trường Brazil đạt giá trị 10,5 triệu USD, giảm 51% so với cùng kỳ năm ...Điểm tên 9 mặt hàng xuất khẩu tăng trưởng dương 2 tháng ...
Tình hình xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam tháng 2 và ...